Валентин Акудович - Трэба ўявіць Сізіфа шчаслівым [(Хронікі беларускага інтэлектуала)]

***

Аднак вернемся да часопіса. Перачытаўшы цяпер першы нумар (усяго іх будзе толькі чатыры), я наноў зразумеў, што гэта шэдэўр сярод перыядычных выданняў.

Чытач вольны не даваць мне веры на слове, аднак і кароткім пераказам тэкстаў упаасобку я наўрад ці каго пераканаю. Таму лепей адшкадую трохі болей месца для гаворкі з Міхасём, якую ён наперад запланаваў друкаваць у сваім будучым часопісе. Між іншым, мы таксама гутарылі ў маім склепе турысцкага начыння.

Паколькі сумоўе было не толькі канцэптуальным, але і ёмістым, дык вылучу з яго ўсяго адну тэму. Што праўда, і яна тут будзе выглядаць залішне вялікай, толькі інакш у мяне аніяк не атрымліваецца.

"nihil": Ваша імя трывала звязваецца з радыкальнай нігілістычнай канстатацыяй: «мяне няма». Гэтыя два словы сталіся амаль сімвалам сучаснасці. Няма i nihil, як судачыняюцца гэтыя паняткі? Ці маглі б вы перакласці nihil як няма?

- Няма i nihil - словы аднаго дыскурса, але яны не тоесныя адно аднаму, у кожнага з іх свая генеза, свая семантыка, свой наратар. Слова «няма» прамаўляе анталогія (быццё), слова «nihil» прамаўляе экзістэнцыя (бытнае).

Хаця, каб па добраму, дык перад тым, як разводзіць ці лучыць паняткі з «патойбочнага» свету (няма, нішто, nihil, адсутнасць, нежытво, дэканструкцыя, нябыт, негатыў, невараць i г.д., i да т.п.), трэба было б прарабіць вялікую працу па легітымізацыі статусу кожнай з падобных i блізкіх да іх лексемаў i дэмаркацыі іхніх межаў. Гэта значыць скласці слоўнік нігілізму, а пазней - грунтоўную энцыклапедыю. Бо пакуль тут спрэс анархія ды партызаншчына, i таму напэўна ніхто ніколі не ведае (я ў тым ліку), на якой прасторы дзе чыя ўлада.

"nihil": Акрамя згаданых слоўніка і энцыклапедыі, сярод вашых задумаў ёсць анталогiя нігілізму. Якія постаці i тэксты вы мяркуеце ў яе ўлучыць?

- Яе абрысы яшчэ не зусім выразныя, аднак у агульнай канфігурацыі яна ўжо склалася. Я нават ведаю той тэкст, якім будзе распачынацца энцыклапедыя нігілізму. Як гэта ні дзіўна, але яе запачаткуе радыкальна антынігілістычны тэкст - паэма Парменіда «Пра прыроду», дзе сцвярджаецца, што ёсць толькі тое, што ёсць, а ніякага няма - няма. Уласна, анталогія нігілізму найперш i патрэбная дзеля таго, каб перасягнуць праклён Парменіда. Бо гэта толькі здаецца, што ён ужо даўно перасягнуты Кіркегарам, Бергсанам ці Гайдэгерам.

"nihil": Вашая анталогія будзе складацца з герояў i тэкстаў толькі заходняй філасофскай традыцыі?

- Так, i гэта пакуль прынцыпова. Бо нават калі б мысленне Усходу мела тэксты, што як бы вырашалі для еўрапейскай ментальнасці праблему Нішто, дык я б не ўлучыў іх у гэты збор.

"nihil": Чаму? Магчыіма, усходняя традышрія ўжо мае адказ на вашае запытанне пра Няма. Ці не ўхiляецеся вы ад волi да праўды, ад волi не быць падманутым, адмаўляючыся ўспрымаць веды Усходу?

- Ну, па-першае, гэта толькі нашае гіпатэтычнае меркаванне, быццам недзе ў спратах Усходу прыхаваны для нас суперкаштоўны філасофскі камень. Якраз наадварот. Нічога каштоўнага для сябе ў гэтым сэнсе мы хутчэй за ўсё там не знойдзем, бо хаця мысленне Усходу i мае сваіх філосафаў адсутнасці, але ў ментальнай парадыгме «жоўтага чалавека» праблема Няма ад пачатку была здэактуалізаваная шэрагам канцэптуальных збочванняў ад цэнтру гэтай праблемы, сярод якіх i любімая намі ідэя рэінкарнацыі. Ну, скажыце, як можна ўсур’ёз быць заклапочаным наяўнасьцю Нішто, калі цябе наперадзе чакае столькі жыццяў у самых розных формах i станах? Не, калі па вялікім рахунку, дык гэта толькі наша праблема, у пэўным сэнсе сінанімічная выключна еўрапейскаму феномену пошуку Ісціны...

"nihil": Якія постаці з традыцыі беларускага мыслення маглі б знайсці месца ў гэтай анталогіі? Найбліжэйшым да вашага мыслення падаецца атэістычны філасофскі трактат Казіміра Лышчынскага, аднаго з першых вялікіх нігілістаў Еўропы. Трактат «Пра неіснаванне Бога» ўжо сваёй назвай сугучны вашым «Дыіялёгам з Богам». Ці з’яўляецца Казімір Лышчынскі заснавальнікам традыцыі беларускага нігілізму?

- Анталогія нігілізму бачыцца мне своеасаблівым тунэлем пад акіянам Ёсць, спраектаваным пракласці (ці хаця б прамаркіраваць) праход ад выспы экзыстэн-цыйнага «мяне няма» да мацерыка анталагічнага Нішто. I таму, як пакуль уяўляецца, вектар гэтага праекту не будзе скіраваны на ўласна «нігілістычныя» тэксты, на тэксты адмаўлення як прэзумпцыі. Але нігілістычнаму тэракту Казіміра Лышчынскага месца ў анталогіі абавязкова знойдзецца, бо гэта падзея не прафаннага, а сакральнага нігілізму, які адсоўвае ў бок Бацьку ўсіх сімулякраў (Бога), каб Той не засціў відарыс Няма...