Алесь Пашкевич - Развітанне з Быкавым

Вельмі хацелася сустрэцца з Васілём Уладзіміравічам, калі ён жыў у Германіі, а потым у Чэхіі. Усё збіраўся, ды так і не даехаў... А калі яго прывезлі дахаты [?! - А.П.], паклалі ў бараўлянскую анкалагічную клініку, я пазваніў галоўурачу, калі, маўляў, наведаць можна? Той кажа, у выхадныя тут нікога з дактароў не будзе, вас не прапусцяць [?! - А.П.]. Прыязджайце, лепш у панядзелак! Паслухаўся, дурань... А ў нядзелю Быкава не стала. Так і не пагаварылі... / “ЛіМ”, 2004, 9 красавіка.

...Былы таварыш Быкава, афганскі ветэран (якому Быкаў пісаў у неспакойны Кабул лісты падтрымкі) мог, безумоўна, не ведаць сапраўднага жадання ўдавы памерлага, аднак ці не павінен быў ён правесці ў апошні шлях народнага пісьменніка і франтавіка Вялікай Айчыннай - калі не ў “афіцыйнай якасці”, дык хоць бы як старшыня Беларускага літаратурнага фонда? Ці “ў якасці” чытача - як тысячы іншых грамадзян?

“Советская Белоруссия”:

«...Улица Фрунзе, зал Дома литератора были заполнены стягами и прочей символикой Народного фронта - небезызвестной политической организации. Для кого-то смерть дорогого человека - горькая утрата. Для кого-то - отличный повод напомнить о себе». / “Советская Белоруссия”, 2003, 26 чэрвеня.

“БТ”, 25 чэрвеня 2003 г.:

- <...> прощание с Быковым адепты оппозиции подогнали под обычное митинговое мероприятие <...> Развешенные бело-красно-белые флаги не имели ничего общего с народным трауром.

Васіль Быкаў:

- Шчасце беларусаў, што гэткая (бел-чырвона-белая) сімволіка ў нас ёсць, яна дайшла да нас ад сівой даўніны. Але яе ў нас скралі, нахабна абрабавалі нацыю, што страшней за эканамічны рабунак і аналагічна нацыянальнаму генацыду. / Радыё “Свабода”, 2001, 19 верасня.

У залу ўжо змаглі прайсці з сотню чалавек. Сярод іх - і журналісты. Чарга ж да Дома літаратара, як паведамілі, ужо аграмадная, тысячы людзей.

У кабінеце СП збіраюцца Л. Гуляку яго намеснікі па міністэрству культуры, М. Чаргінец, іншыя “ўпаўнаважаныя”.

- Вось што, Алесь. - Гуляка ўздыхае і не глядзіць мне ў вочы. - Прынята рашэнне. Ганаровая варта здымаецца. Усе афіцыйныя асобы пакідаюць Дом літаратара.

- ?!

- Грамадзянскую паніхіду давядзецца весці табе. І кіраваць, як старшыні Саюза пісьменнікаў. Вось, можа, спатрэбіцца. - перадае мне тэкст сваёй падрыхтаванай прамовы, спіс выступоўцаў і накіроўваецца да дзвярэй.

Лаўлю яго ледзь не за крысо пінжака:

- Леанід Паўлавіч, гэта азначае, што ўрадавая камісія па арганізацыі паха­вання спыняе дзейнасць?!

- Ну, ты не абвастрай сітуацыю. І без гэтага хапае.

За старшынёй урадавай камісіі з Дома літаратара спешна сыходзяць усе чыноўнікі. З імі - і пісьменнік-сенатар М. Чаргінец. Ва ўсіх іх - няёмкасць на тварах, аднак скрытая, халодная...

Здымаецца і “ганаровая” варта, паменшала і “людзей у скуранках”. Каля Дома літаратара - тысячы, а да пачатку грамадзянскай паніхіды - гадзіна.

Беларуская рэдакцыя радыё “Свабода”, 25 чэрвеня 2005:

- Родныя, перш за ўсё жонка нябожчыка, адмовіліся ад прапанаванага дзяржаўнай камісіяй чырвона-зялёнага сцяга Пасля гэтага старшыня дзяржаўнай камісіі міністар культуры Леанід Гуляка сказаў, што яму як дзяржаўнаму службоўцу нельга тут прысутнічаць. Разам з іншымі сябрамі камісіі і вайскоўцамі ён пакінуў залу Дома літаратара на пачатку цырымоніі развітання з Быкавым. Перад гэтым салдаты паклалі да труны пісьменніка вянок ад Аляксандра Лукашэнкі - той знаходзіўся сёння ў Светлагорску.

Пасля сыходу Леаніда Гулякі адказнасць за арганізацыю пахавання ўзяў на сябе грамадскі камітэт на чале са старшынём Саюзу пісьменнікаў Алесем Пашкевічам. <...>

Калі ўся Беларусь развітвалася з Васілём Быкавым, Аляксандр Лукашэнка знаходзіўся на цэлюлозна-кардонным камбінаце. Адрозна ад усіх ранейшых візітаў у рэгіён, сёння Аляксандр Лукашэнка ў Светлагорску не выйшаў да журналістаў. Склалася ўражанне, што ён не жадаў пачуць нязручнага пытання пра Васіля Быкава.

“Наша ніва”:

«Дзяржаўныя чыноўнікі ня мелі сьмеласьці пастаяць пад бел-чырвона-белымі штандарамі. А. Лукашэнка зрабіў буйную палітычную і маральную памылку, не знайшоўшы магчымасьці асабіста разьвітацца з Быкавым». / 2003, 27 чэрвеня.

Яшчэ не верачы ў тое, што адбылося, іду ў вялікую залу, якая хутка запаўняецца людзьмі, што зранку прачакалі ў доўгай чарзе да труны пісьменніка. Перад залай са службовага ўваходу чакаюць журналісты, апазіцыйныя палітыкі. Ва ўсіх - адно пытанне:

- Што здарылася?

- Улада адкрыжавалася ад пахавання. Афіцыйныя дзяржаўныя асобы спешна пакінулі Дом літаратара, - гавару першае, што змог усвядоміць.