Салих Хусаинов - Тормыш баскычлары

Тиздән алар җәйге походка, Ульяновскийга бөек юлбашчының туган-үскән җирләре күреп кайтырга барачаклар. Һәр укучы походка хәзерләнә, һәркайсының йөзендә үзенә бер дулкынлану, омтылыш балкый.

Иҗат шатлыгы

Петр Сергеевич Никушин өенә дулкынланып кайтып керде.

Кызлары идән уртаснда курча уйнап утыралар иде. Өчесе дә аңа таба борылдылар.

Кайттыңмы, әткәй…

Кайттым, кызым, кайттым, – дип Петр Сергеевич балаларны киң күкрәгенә кысты һәм үбеп алды.

Алар берсен-берсе бүлдереп, аталарына бүгенге яңалыкларны сөйләделәр дә яңадан курчакларына ябыштылар.

Ата балаларының мавыгып уйнауларына елмаеп карап торды да, алар янына чүгеште.

Шул чак Лида кайтып керде. Иренең шатлыклы йөзеннән ул барысын да аңлады.

Чын күңелемнән тәбрик итәм, – дип ирен кочаклап алды. – Бир әле, күрсәт, нинди була икән ул партия билеты!

Петр Сергеевич бер мәлгә уйга калды. Аның күз алдыннан октябрят, пионер, комсомолец булган көннәре үтеп киткәндәй булды. Бүгенгедәй үәтердә ул көннәр. Менә хәзер ул партия члены. Партия члены! Нинди горур яңгырый!

Мәктәптә дә яхшы укыды. ләкин җиденче классны бетергәч, укуын дәвам иттерергә генә туры килмәде. Әтиләр сугышта иде. Ә ана 5 бала белән калды. Өстәвенә әле авыру әбиләре дә бар иде. Ә ул чакта тормыш алып баруҗиңел булмады. 14 яшьлек Петя колхозда эшли башлады. Аннары аны тракторчылар курсына укырга җибәрделәр. Тракторчы булып эшләгәндә дә үзен сынатмады, норманы арттырып үти иде. Шул эштән армияга китте. Анда электромонтерлый һөнәрен үзләштерде. Армиядән кайткач, Олы Тархан РТСында электрик булып эшләде. Хәзер инде ул Олы Тархан лесничествосында механик.

Дөрес, хезмәт юлында аңа төрлесен күрергә туры килде. Әмма чигенмәде һәм кыенлыкларны җиңеп чыгарга өйрәнде.

Бүген алар өендә зур җантана. Болай да җитез Лида тагын да җиңеләеп киткәндәй булды. Өч эчендә кояштай очып йөрде. Кай арада самоварын кайнатып, ашын пешереп өлгерткән.

Чәй эчеп утырганда Лидасы:

Эштән кайтканда Геннадий Михайловичны очраткан идем. Анда сезнең бер машина җимерелгән бугай, – диде.

Шулаймыни?.. Нигә аны баярак әйтмәдең, – дип урыныннан сикереп торды Петр Сергеевич.

Бүген шундый шатлыклы көн. Бу хәбәр белән сине борчыйсым килмәгән иде, дип куйды Лида, ник әйтүенә үкенеп.

Мин тиз генә барып кайтыйм инде, әнкәсе, бик озак тормам, – дип Петр Сергеевич чыгып китте.

Лесничество мөдире Геннадий Михайлович Тюленев аны ачык чырай белән каршы алды.

Ишеттем, ишеттем, молодец, – дип чын күңеленнән тәбрикләде.

Бераз сөйләшкәннән соң Никушин:

Машиналарның барысы да эштәме? – дип сора куйды.

Кая киле чыга, иртәгә планны тутырабыз дигәндә генә…

Нәрсә булды? – дип түземсезләнеп сорап куйды механик.

Әнә Куртаев Мөкатдәс машинасының тормозы җимерелгән.

Петр Сергеевич машинасы янына ашыкты. Әмма Геннадий Михайлович уйлаганча, эш җиңел генә җайга салынмады. Тормоз дискын яңага алыштырырга кирәк булып чыкты. Ә запас часть, үч иткәндәй, лесничество мастерскоенда да, хәтта Тархан РТСында да табылмады. Шуннан соң алар Урюм РТСына мөрәҗәгать итеп карадылар. Анда да булмагач, Тәтеш «Сельхозтехника» сына шалтыраттылар.

Нишлибез соң инде хәзер, – дип ачынып әйтеп куйды Геннадий михайлович. – Мин бу айда планны йөз илле процентка үтәрбез дип тора идем.

Петр Сергеевичның да чырае караңгыланды. Өенә кайткач та бу тормоз аның исеннән чыкмады. Төнлә дә тыныч йоклый алмады.

Нигә шул кадәр борчылырга, – дип тынычландырмакчы булды аны Лидасы.

Булмаганга син гаепле түгел ич.

Машина эшсез тора, – дип авыр сулап куйды Петр Чергеевич. – План өзелә.

Уйланды, уйланды да сикереп торды, үзенең техник китапларын актара башлады. Тик аннан күңелен басардай бернәрсә дә таба алмады. Тагын ятты. Ничек кенә булса да йокларга тырышты. Уйлар тынгылык бирмәделәр. Тагын сикереп торды, клына каранаш алып, нидер сза башлады. Ертып ыгрытты, кабат сызды, тагын исәпләде…

Икенче көнне алар шофер белән кызу эшкә керештеләр. Кул тормозының ватык ватык чуен барабанын үзләре ясаган тимер барабан белән алыштырылар. Тагын башка җайланмалар ясаганнан соң, машинага икәү утырып сынап карадылар.

Бик шәп булган бу, Петр Сергеевич, – дип куйды Мөкатдәс, шатлыклы елмаеп. Машина янына директор да килеп җитте.

Молодцы, егетләр, булдыргансыз, – дип мактап куйды. Аннары Никушинга карап. – Кара син нинди егет икәнсең, Петр Сергеевич, – дип дәвам итте. – Бу яңалыкны башка машиналарда да кулланырга кирә булыр.