Фрыда Гурэвiч: Летапiсны Новгородок

Насьцiл I.

Насьцiлы I i II раздзяляў тонкi слой шэрага гумуса (таўшчынёй да 4 см.). Насьцiл I, які складзены са згарэўшых дошак альбо гарбылёў, якія пакладзены зцясаным бокам дагары i мелi шырыню 20-22 см., у паўночнай частцы ляжаў на глыбiнi 143-144 см., у паўднёвай на глыбiнi да 190 см., а ў паўднёва-усходняй на глыбiнi больш за 200 см. Арыентаваны так сама, як усе нiжэйшыя насьцiлы. Аднак, у кв.кв. З 16-17 дошкi ляжалi перпендыкулярна астатняму насьцiлу. У паўднёвай частцы насьцiл прытыкаўся да каменнай выбрукоўкі каля храма, але не заходзiў пад яе.

Дошкi i гарбылi былi добра прыгнаны паміж сабой, але часам паміж iмi захавалiся невялiкія зазоры (шырынёй 1-2 см.). У кв.кв. Е 13-14 замест насьцiлу ацалеў толькi вугальны слой. У кв.кв. ЖЗ 13-14 безпарадкава ляжалi ўпаўшыя бярвеньнi дыяметрам 20 см. (мал. ).

На насьцiле ляжала бiтая цэгла, абломкi дахоўкi, вапнавы раствор. Апошнi пакрываў дошкi насьцiлу, якiя падыходзiлi да каменнай выбрукоўкі храму.

Раскоп 2.[5]

Раскоп плошчай 24 кв. м. быў закладзены ў 10 м. ад Брамнай вежы. Маленькая плошча раскопа i магутны культурны слой у гэтай частцы пляцоўкi Замкавай гары, далi магчымасьць дайсьцi да мацярыка на абмежаваным кавалку. Таму матэрыялы гэтага раскопа апiсваюцца ў храналагiчным парадку без падзелу яго на асобныя будаўнiчыя гарызонты.

На мацярыку, на глыбiнi да 4,8 м. быў культурны слой таўшчынёй да 60 см. з будаўнiчымi рэшткамi ў выглядзе абломкаў гарэлага дрэва, вугля, попелу i камянёў. У слоі знайдзена керамiка ад гаршкоў I i II тыпаў, касьцяная накладка, жалезны крук (мал.), жалезная спражка са срэбнай насечкай (мал.). З гэтым жа слоем трэба звязваць ляпны гаршчок (мал.) i дзьве пацеркi “лiмонкi”, якiя трапiлі ў верхнiя слаi ў вынiку перакопаў.

Над гэтым культурным напластаваньнем ляжаў слой шэрага пяску з уключэньнем камянёў таўшчынёй да 1 м. У сьценцы раскопа вiдаць запушчаныя ў гэты слой бярвеньнi са сплошчанымi канцамi. Знаходак у гэтам слоі не было i мы разглядаем яго як насып вала.

Над насыпам вала на глыбiнi 2,24-2,88 см., адкрыты астаткi плятня i сатлелых дошак, арыентаваных з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад. Сярод знайдзенай керамiкi гаршкi III i V тыпаў, донца гаршка з клеймом, абломак мiскi, фрагменты сьценак ад амфар, наканечнiк жалезнай стралы (мал. ), бронзавая накладка (мал. ), даволi шмат абломкаў шкляных бранзалетаў i асколак шкляной матавай пасудзіны з залатым роспiсам (мал. ).

Пабудова 4.

Над плятнём ляжаў шэры папялiсты слой i нiвелiровачныя пракладкi ў выглядзе шчапы i астаткаў дрэва, а таксама арганiчныя астаткi. Рэшткi пабудовы знаходiлiся на глыбiнi 220-230 см. у слоі перагною i шчапы. У раскоп увайшоў вугал дома з урубкай бярвеньняў у абло. Шчыльна да зрубу прытыкаў дашчаты насьцiл (шырыня дошак 20 см.). Пабудова арыентавана з паўнага-захаду на паўднёвы-усход (мал. ).

Да паўднёва-усходняй сьценкі прытыкаў насьцiл з шчыльна прыгнаных дошак, але без зруба. Уздоўж заходняй сьценкі сярод дошак насьцiлу захавалiся астаткi слупоў, у якiя, верагодна, былi забраны сьцены. На дошках ляжала жэрдка i частка дзьверы, якая мела з аднаго боку паўкруглае заканчэньне. Насьцiл быў пакрыты гноем, слой якога дасягаў 25 см. Прастора паміж зрубнай пабудовай i насьцiлам запоўнена гноем, шчапой i абломкамi дошак.

Да знаходак гэтага комплекса належаць абломкi гаршкоў V-IX тыпаў, драўляныя вырабы — абломак мiскi, рыдлёука (мал. ), крышка, лучыны. Сустрэлася даволi шмат шкляных бранзалетаў, асклепак сiняй пасудзіны з роспiсам, фрагмент бронзавага люстэрка (мал. ). Адзначым таксама абрыўкi скуранога абутку i рэмянёў. На падлозе пабудовы ляжалi таксама косьцi рыбы i шкарлупа гарэхаў.

Пабудова 3.

Гэтую пабудову, адкрытыую на глыбiнi 177-190 см. ад нiжэйшай адлучаў слой перагною i шчапы. У раскоп трапiлi бярвеньнi зруба, астаткi дашчатай падлогі i развал печкi. Апошняя з поўначы i захаду была ўмацавана буйнымi камянямi. Пад аморфным развалам печкi захавалiся чатыры глiнабiтныя пода, паміж якiмi былi праслойкi з дробных камянёў. Лепш захаваны нiжнi под меў дыяметр 120 см. і ляжаў на вымастцы з камянёў, якую падсьцілалi жэрдкi i плахi. Да ўсходняй часткі печкi прытыкаў слуп дыяметрам 60 см., умацаваны камянямi. Захавалася частка апечка ў выглядзе цясiн, пастаўленых на рабро (мал. ).

Да пабудовы належалi абломкi гаршкоў V-IX тыпаў, наканечнiк жалезной чарашковай стралы (мал.), жалезнае вушка ад драўлянай пасудзіны i адзiнкавыя абломкi шкляных бранзалетаў.

Пабудовы 1 i 2.

Амаль непасрэдна над рэшткамi пабудовы 3, на глыбiнi 150 см. знаходзiўся абвуглены венец ад усходняй i паўднёвай сьцен пабудовы i насьцiл з дошак, пакрыты сатлелым дрэвам i саломай. У непасрэднай блiзасьцi ад гэтай пабудовы была яшчэ адна зрубная пабудова, да якой належылi рэшткi печы. Яна займала, прыкладна, такое ж месца як i печ стратыграфічна нiжэйшай пабудовы, але была бліжэй да сьценкі. Ад печы захавалiся неабпаленая i абпаленая глiна, кавалкi пода i камянi, а пры вугле знаходзіўся слуп такога ж дыяметра як слуп пабудовы 3, якi падтрымліваў цясiну апечка. Супрацьлеглы бок апечка падтрымліваў маленькi слупок.