Seyid Cəfər Pişəvəri - Zindan xatirələri

Nəzmiyyənin (polis idarəsi) məhşur dalanı altında yerləşən bu qapının dəhşətli bir görünüşü var idi. O, alçaq, qaranlıq və sehrli görünürdü. Füruzeş qapının zəngini çaldı. Kök və enlikürək bir pasban (polis) ilk olaraq qapının ortasındakı kiçik deşikdən başını çıxararaq Füruzeş ilə salamlaşdı, sonra qapını açaraq məni təhvil aldı. Qapı bağlandı.

Polis yaşlı bir adam idi. Sonralar onun soyadının Dəbir olduğunu bildim. Savadı yox idi. Deyirdi ki, düz 25 ildir ki, həbsxanada qulluq edir. O, qorxmaz, inzibatçı və tam dindar bir adam idi. Özündən dörd qat kiçik olan arvadını həddindən artıq sevir və ona az qala sitayiş edirdi. Uşağı yox idi. Söz düşəndə deyirdi ki, arvad mənim həm atam, həm uşağım, həm dostum, həm tanışım, bir sözlə hər şeyimdir.

Məhbuslar onu incitmək istəyəndə arvadına nifrin edirdilər. Dəbir hər sözünün əvvəlində “əstəğfürullah, la ilahə illəllah” deyirdi.

Müvəqqəti saxlama dəhlizində o, ilk dəfə ciddi bir baxışla başdan-ayağa məni süzdü və bu yol ilə məni başa saldı ki, daha azadlığa, müstəqilliyə göz yummalıyam. Bura zindandır, buraya gələn hər bir adam öz təklifini anlamalıdır, iradəsini, meylini və ixtiyarını bir kənara tullamalıdır. Sən də mənim əlimə tapşırılmısan. Başa düşməlisən ki, səninlə könlüm istədiyi kimi rəftar edəcəyəm. Bundan əlavə, mən özüm də başqalarının göstəriş və poladdan möhkəm qayda-qanunlarına tabe edilmişəm. Mən onların göstərişlərini iradəsiz, bir maşın kimi həyata keçirirəm. Əgər ürəyim, hissiyyatım, vicdanım və kişiliyim varsa da, onların hamısını zindandan xaricdə qoymuşam. Məndən kişilik gözləməməlisən.

Beşinci otağın qapısına çatdıq. Çox dar və qaranlıq dalana açılan bu qapının dəmir məhəccərləri və dəhşətli görünən böyük bir qıfılı var idi. Dəmir qapını açdıqdan sonra onun üzbəüzündə qoyulmuş dəmir çarpayını göstərərək dedi: “Bu sənin çarpayındır, yerindən tərpənməməlisən. Elə oturmalısan ki, mən qapının deşiyindən baxanda səni görə bilim. Tualet isə arxada yerləşir. Su istəyəndə qapını döyərsən gətirərlər”.

Bu sözdən sonra o, fanosu (əl çırağı) götürüb dəmir məhəccərli qapını bağladı. Qıfılı vurub, çıxıb getdi. Qaranlıq və pis qoxu gələn bu sayuq otaqda tək qaldım. Otağa girən zaman fürsətdən istifadə edərək öz təzə “mənzilimi” və oradakı əşyaları diqqətlə nəzərdən keçirmişdim. Nə çarpayıdan, nə də onun üzərindəki yorğan-döşəkdən istifadə etmək olmazdı. Çirkli yorğan-döşəyin iyindən adamın ürəyi qalxırdı. Adam, hətta onun üstündə əyləşməyə belə çimçəşirdi. Əlacsız qalaraq otaqda gəzişməyə başladım. Otağın uzunluğu beş addım, eni isə təqribən üç addım idi. Bu isə dolanmağım üçün kifayət edirdi.

Çarpayı haqqında iki kəlmə də olsa yazmaq lazımdır. O, elə düzəldilmişdi ki, istirahət əvəzinə insana əziyyət verirdi. Yoğun dəmirləri adamın bədənini əzirdi. Lakin hər halda çarpayı idi. Üstündə də qeyd etdiyim yorğan-döşək var idi. Bunlar isveçrəli müşavirlərdən yadigar qalmışdı. Mövcud üsuli-idarənin cəlladları hələ də onlardan istifadə edirdilər. Lakin son vaxtlarda, yəni mənim tutulduğumdan on il sonra, biz mərkəzi zindanın zahirdə çox yaxşı görünən binasının otaqlarında çürümüş kilimlərdən başqa bir şey görmədim. Məhbuslara hətta kuzə və su qabı da vermirdilər. On nəfər məhbus bir çürümüş adyalın altında yatırdı.

Buradakı ağcaqanadlar daha ağır vəziyyət yaradırdı. Onlar lap qışın çiləsində belə adamı rahat qoymurdular. Pıspısalar, siçanlar da rahat oturmayaraq lazımi “xidmət” göstərirdilər. Ağcaqanadlar yeksənək və yorucu səsləri ilə sanki qarışıq bir “orkestr” təşkil edirdilər. Pıspısalar və siçanlar isə atılıb-düşüb oynayırdılar. Bu haqda mənim fikirləşməyə kiçik imkanım belə yox idi.

Dəbirin çıxıb getməsi ilə başıma min cür xəyal və dəhşətli fikirlər hücüm etməyə başladı. Daima gəzişir və öz düşüncələrimi müəyyən nöqtədə toplamağa çalışırdım. Bu tərsə quyuda nə vaxtadək qalacağım barədə düşünürdüm. Fikirləşirdim ki, ailəm nə vəziyyətdədir? Görəsən, Ənzabi evimizə xəbər çatdırdımı? Mənimlə dostluq onun üçün gələcəkdə çətinlik törədəcəkmi? İndi bir çox məsələ onun üçün aydın deyildir. Bəlkə də çoxlu yeni şeylər kəşf edibdir. Axı o, çox məğrur idi. Məndən başqa heç kəsin sözünü qəbul etməzdi. Yazıq yəqin ki, indi qüssə edəcəkdir. Bəlkə də korlanıb aradan gedəcək. Bu qış fəslində o, haradan kömür və azuqə tapacaqdır. Beləliklə, fikirlər məni get-gedə bədbinliyə doğru yönəldirdi. Hər an daha qorxulu hadisələr gözümün qarşısında canlanırdı. Çünki Hecazini öldürmüşdülər. Mahmud Qatilin əvəzinə Əkbər Sallaxa işgəncə vermişdilər.

Məni nə üçün altı aydır zindandan buraxmırlar? Axı məndən nə istəyirlər? Yazıq Əli Şərqini nə üçün toqif (həbs) etmişlər? Deyirlər ki, hamı casus olmuşdur. Adamlar, hətta öz arvad-uşaqlarına da etibar etmirlər. Bəlkə bəzi adamların yanında ağzımdan müxtəlif söz qaçırmışam? – deyə düşünürdüm.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.