Зоя Падліпская - Маналог у паўстагоддзя...

Аказваецца, даць першы званок на ўрачыстай лінейцы 1972/1973 навучальнага года даручана мне. Я, трошкі саромеючыся, выходжу на сярэдзіну спартыўнай залы, дзе адбываецца свята, і пачынаю з усёй сілы трэсці званком. Яго медны голас раздаецца нечакана звонка і радасна. Усхвалявана б’ецца сэрца, і я, шчаслівая, усміхаюся насустрач новаму школьнаму жыццю. А многія настаўнікі і бацькі, гледзячы на мяне, бясконца выціраюць вочы...

Случчыне

Я нізка пакланюся той

зямлі,

Дзе першы крок свой некалі

ступіла.

Дзе слёзы барвінкамі прараслі

Праз вечны боль —

матуліну магілу.

Дзе сум і радасць у адным

вянку

Спляталіся ў дзівосны час

вясновы.

Шчыміць душа — сасмяглую

раку,

Як і раней, лічу жыцця

асновай.

Тут родныя трымаюць карані

І салаўі спяваюць гэтак дзіўна.

Мой лёс, прашу, мяне абарані,

Не дай чужою стацца

на радзіме.

Куды б мяне дарогі ні вялі,

Я з кожным днём, як з кожным

новым вершам,

Ўсім сэрцам прырастаю

да зямлі,

Дзе некалі зрабіла

крок свой першы.

Першыя пяцёркі

Хутка мільгаюць вучэбныя дні. Тужліва. Сумна мне. Але я стараюся вучыцца. Даецца ўсё лёгка. У сшытках маіх толькі пяцёркі. У першым класе нам адзнакі пачалі ставіць, здаецца, з другой чвэрці. Бабуля радуецца маім поспехам. Кожны дзень моліцца і хваліць мяне, малую.

Аднойчы прапанавала схадзіць да Вас, мама, расказаць пра ўсё.

— Не забудзь, вазьмі з сабою сшытачкі. Хай мама паглядзіць.

— А яна, што, убачыць? — спытала я.

— Убачыць, дзіцятка. Усё яна бачыць.

Могілкі знаходзяцца недалёка ад нашай хаты, апошняй на ўскрайку вёскі. Калі ісці цераз поле, то і зусім побач. Нават Ваша, мама, магілка відаць з нашага двара. Надвячоркам, калі пачынае цямнець, жоўтым пясочкам свеціцца ўзгорачак, чарнеюцца жалобныя вянкі, глуха шумяць вершаліны старых соснаў. І тады становіцца трывожна і вельмі самотна на душы. Прызнацца, я вечарамі баюся адна выходзіць з хаты. Так і цягне паглядзець у той бок, дзе Вы цяпер, мама. А пагляджу — і мне робіцца страшна.

І вось сёння пасля школы, днём, «повідну», як кажа бабуля, мы ідзём на могілкі. Бабуля вучыць, што трэба абавязкова перахрысціцца, калі заходзіш туды. Я зусім па-даросламу перахрысцілася. Знаёмаю сцежачкаю падышлі да магілкі. Бабуля прачытала «Ойча наш» і папрасіла мяне пакласці на магілку тое, што прынеслі. Я вылажыла з торбачкі, якую захапілі з дому, некалькі цукерачак і кавалачкаў пячэння (так сказала бабуля) і два сшыткі.

— Хай паляжаць трошкі, а мы давай сходзім да маіх, пераведаем іх.

І мы з бабуляю пайшлі да вялікага, адзінага такога на ўсе сяражскія могілкі, драўлянага крыжа. Там пахаваны бабуліны бацькі Кацярына і Адам Шахновічы, а таксама сястра Аксеня, якая памерла ў 16 гадоў «ад іспанкі». Пастаялі там, памаліліся. Бабуля, як і кожны раз, у гэты дзень таксама не прамінула папрасіць, каб у будучым ніколі не забывалі наведваць магілы яе родных. Той наказ, мы, ужо дарослыя, свята выконваем і цяпер.

Вярнуўшыся праз некаторы час да Вашай, мама, магілкі, мы заўважылі дзіўную рэч: са сшытачкаў былі зняты цэлафанавыя вокладкі. Сшыткі ляжалі так, як мы іх пакінулі, а сінія папяровыя вокладкі былі чамусьці высунуты з цэлафанавых.

Можа, гэта вецер? А можа. Так хацелася верыць, што Вы ўбачылі мае першыя пяцёркі.

Прыйдзі

Маме

Мне б да цябе прыйсці,

Пазваць у госці...

А я не памятаю зусім

Ні твар, ні постаць.

Матулечка мая,

Павер мне, мама,

Што не было і дня,

Каб я не ўспамінала.

І кожны раз прашу

Цябе, адзіная,

Прыйдзі у сон, прыйдзі

Хоць на хвіліну.

Не расплюшчу вачэй

Да самай раніцы,

Каб мне з табой даўжэй

Пабыць, пабачыцца.

Хто зразумее, хто?

Ці дапаможа гору?

Ужо столькі год прайшло,

А мне здаецца — ўчора.

Бабуліна малітва

Бабуля Арына, як заўсёды, моліцца кожную раніцу і вечар. За ўсіх. За жывых і за мертвых, вымаўляючы гэтае слова на царкоўна-славянскі манер без націскнога «ё». Калі вельмі цяжка на душы, спявае ціхенька царкоўныя песні. Здаецца, і сёння бачу, як ціха коцяцца слязінкі па яе старэчым маршчыністым, але нейкім урачыста прасветлым у тую хвіліну, твары.

Кожны раз перад сном моліцца пасля поўнай малітвы коратка: «Дай, Божа, добрай ночы. Усім людзям і нам».

Мне бывае трошкі страшнавата, але я іду з бабуляю (бярэ мяне з сабою), калі яе часам увечары клічуць пачытаць Псалтыр па памерлым вяскоўцы. Бабуля чытае на стараславянскай мове. Яна, бадай, адна ў вёсцы толькі і ўмее. Я ціхенька сяджу і слухаю. Запамінаю. Вучуся суперажываць чужому гору. Іншая рэч, ці патрэбны гэты боль дзіцяці, але так было.