Янка Сипаков - Мая бібліятэка. Паліца другая

Але пра тое, з якою дабратою адносіўся ён і да мяне, і да маёй творчасці, я даведаўся толькі пасля смерці Пімена Емяльянавіча, калі «Полымя» надрукавала яго дзённікі і запісныя кніжкі «Думаю, думаю.»

«З асалодаю чытаю кнігу Я. Сіпакова «Крыло цішыні». Якая наглядальнасць, праўда, розум. Цудоўная мова. Выдатны талент».

Так запісаў Пімен Панчанка ў сваім дзённіку пад 1976 год.

А ў цягніку, які вёз у Маскву беларускіх пісьменнікаў на ўсесаюзны з’езд, Пімен Панчанка гаварыў з Алесем Адамовічам пра тое, хто астанецца ў літаратуры. «Праз некаторы час з усіх гучных цяпер імён застанецца два-тры чалавекі», — сцвярджаў Адамовіч. Пімен Емяльянавіч са свайго пакалення назваў А. Куляшова, І. Мележа, В. Быкава. Сярод майго — Майстра назваў і маё прозвішча.

Прабач мне, шаноўны мой чытач. Даруй мне, што я пішу пра гэта, агучваю такія інтымныя для мяне словы. Можа, гэта і сапраўды нясціпла, можа, гэта і праўда няёмка, але ж які пісьменнік адмовіцца ад такой ацэнкі таго, чаму ты прысвяціў усё сваё жыццё.

І яшчэ думка з дзённікаў Панчанкі: «Мы — вечныя дзеці».

Геніяльна! Па глыбіні — вельмі глыбока і па вышыні — таксама.

Пімен Емяльянавіч выпісвае ў запісныя кніжкі і задумваецца над афарызмам Канфуцыя: «Цяжка злавіць чорную кошку ў цёмным пакоі, асабліва, калі там яе няма».

Якраз у той жа дзень, калі я атрымаў у падарунак томік вершаў Панчанкі, мне падаравалі і яшчэ адну кнігу. Таксама з аўтографам. Таксама выдадзеную ў «Школьнай бібліятэцы». Гэта быў томік вершаў рускага паэта Аляксея Кальцова. З прадмоваю Вісарыёна Бялінскага. З пісьмамі паэта да таго ж Бялінскага, Краеўскага, В. Ф. Адоеўскага, Вяземскага.

Кніга выйшла ў Мінску. Дарэчы, рэдактарам яе была Еўдакія Лось, маладая на той час паэтэса.

А ў кнізе — найвядомейшае:

Что ты спишь, мужичок?

Ведь весна на дворе;

Ведь соседи твои

Работ ают давно.

І яго « Косарь»!

Раззудись, плечо!

Размахнись, рука!

Ты пахни в лицо,

Ветер с п олудня!

Освежи, взволнуй

Степь просторную!

Зажужжи, коса,

Как пчелиный рой!

Молоньёй, коса,

Засверкай кругом!

Зашуми, трава,

Подкош онная;

Поклонись, цветы,

Головой земле!

Наряду с травой

Вы засохнете,

Как по Груне я

Сохну, молодец!

Праўда ж, здорава! Колькі тут энергіі, сілы і, па-руску кажучы, «удали»! Столькі клічнікаў, і ўсе яны, ведаеце, на месцы. Можна было б і болей паставіць. Хораша! І гэтая «молонья»... У рускай жа мове, здаецца, «молоньи» няма. Ды і гэтае: «Как по Груне я сохну, молодец».

А навошта сохнуць? Столькі ж сілы, упэўненасці і, здаецца, радасці жыцця ў яго.

Аднак лёс у Аляксея Васільевіча быў і напраўду нялёгкі, ці, можна сказаць, зусім цяжкі.

Ён сохне па Груні, хоча ажаніцца з ёю. А бацька, купец, гандляр соллю, — супраць. Сястра нагаварыла яму, што Аляксей хоча ажаніцца, каб абабраць бацьку, завалодаць яго грашыма. Вось той і зазлаваў: «Аддам усе сродкі сястры, а ты мяне карміць да самай смерці будзеш».

Бацька не разумее яго. Хоча і сына зрабіць гандляром. Той жа самай соллю.

А Аляксей хворы. У Аляксея сухоты.

Вось як сам Аляксей Васільевіч у пісьме да Бялінскага расказвае пра свае непамыслоты:

«Галоўнае — сястру бацька выдае замуж; у каляды заручыны, а там і вяселле; толькі дакладна не ведаю калі, яшчэ не вырашана: ці пасля новага года, ці на праводную нядзелю. Тут бацька, а больш за ўсё сястра зрабілі са мною дзіўную подласць. Бацька не запрасіў мяне і на савет (чаму я быў вельмі рады); акрамя таго дае за ёю грашыма 3000 руб. Я яму пачаў гаварыць, што абышлося б і без гэтага, а даваць грошы — іх у нас няма, — даўгоў шмат, а плаціць нечым. Ён мне на гэта: «Я выдаю дачку апошнюю, і дам за ёю апошняе, што ёсць. А нечым будзе плаціць даўгоў, прадам дом. Я стары, мне жыць нядоўга, а пра цябе я і не думаю: ты — галава ў мяне. Пасля гэтага вяселля жаніся сам, кармі мяне, маці: а не ажэнішся — праганю з двара».

І хто б, вы думаеце, падараваў мне гэтую кнігу варонежскага паэта? З такім вось аўтографам: «Івану Сіпакову ад паклонніка яго паэтычнага таленту ў дзень нараджэння. Рыгор Барадулін».

Ага, гэта ён, Грыша Барадулін. Сваіх кніг у нас, маладых, пачынаючых паэтаў, тады яшчэ не было, дык мы шчодра раздавалі, дарылі сябрам тамы класікаў. Што, Грыша захапляўся Кальцовым? Не ведаю, не помню. Ведаю толькі тое, што ўсе мы тады шукалі сябе і маглі павярнуць у любы бок — хто да Кальцова, хто да Ясеніна, хто да Коласа. Аднак усе мы, на вялікую радасць, заставаліся самі сабой.