Василий Ширко - Дзед Манюкін і ўнукі

«Не ад Бога гэта!» — казалі людзі.

Вечарам, калі з'яўляліся кошкі, хлопцы мірыліся. З хаткі чуўся дружны рогат, мяўканне. Стараста (самы смелы ў вёсцы мужчына) неяк апоўначы падкраўся да адзінага ў хатцы акна. Капціла газоўка, але нават пры яе цьмяным святле ўбачыў аднавокі Яўхім, як блізнюкі, абняўшыся, сядзяць за сталом, а на каленях у іх кошкі. Блізнюкі размаўляюць з тымі кошкамі, нібыта з паненкамі, а гэтая чарнота глядзіць ім у вочы, быццам разумее. Спытае што-небудзь каторы — і ў адказ пранізлівае «кур'яў-яў» ці пяшчотнае «мя-аў». Страшна стала старасту. Ён ціхенька вільнуў у кусты, махнуў цераз вялізную лужыну і падмазаў пяты.

Тым часам у вёсцы адкінуў лапы апошні певень. Не было ўжо каму будзіць людзей, спалі яны ледзь не да абеду. Рыкалі нядоеныя каровы, бляялі авечкі, іржалі галодныя коні. Прывезлі двух певуноў з суседняй вёскі, але нядоўга яны пажылі. Аднаго праз ноч тхор задушыў, другі прапаў.

Чорныя кошкі між тым ужо і днём бегалі па надворку, хадзілі па страсе і лазілі праз комін. Хлопцаў было не пазнаць: зусім распусціліся. Рогат, крык чуўся з іх хаткі-будана. Юркі ўжо не ездзілі ў лес па дровы, не палолі градаў.

— З чаго толькі жывуць? — дзівіўся стараста, седзячы з мужчынамі на прызбе, — Скаціны няма, дроў не прадаюць, а балююць штовечара: дух смажаніны за вярсту чуваць.

— Ці не нашых пеўняў яны свяжуюць? — спытаў стары Ахрэм.

I тады, мае вы казельчыкі-верабейчыкі, усе разам загалёкалі, замахалі рукамі.

— Не будзе таго, — крычалі мужыкі, — мы гэтых самых блізнюкоў падсмажым разам з кошкамі!

— Гайда пад Чаркеса, — гукнуў Ахрэм, — скажам, хай на нашых вачах топяць тых чорных ведзьмаў. Камяні на шыю — і з моста ў ваду!

— Гайда! — пагадзіліся ўсе.

Разам і смерць чырвана. I мужчыны пад камандай старасты рушылі да блізнюкоў. Хто трымаў у руцэ кол, хто сякеру за пояс заткнуў, а стараста ланцуг на руку наматаў. На ўсякі выпадак клікнулі Ахрэмаву сучку, самую паганую ў вёсцы, Яе нават ваўкі баяліся. Яны і блізка не падыходзілі да авечак, калі Ахрэму выпадала чарга іх пасвіць.

З хаткі-будана валіў густы дым. Згаладалыя мужыкі аж вар'яцелі ад паху смажаніны. На некаторых напала ікаўка. Чуліся з хаткі песні, тупат ног. Яна ходырам хадзіла. Пэўна, адзін з блізнюкоў пад язык выцінаў і спяваў, другі — скакаў. Стук, грук!

Кошкі таксама развесяліліся, быццам перад канцом свету. Кур'яўкаюць, пішчаць па-свойму, па-кашачы, з людскога гора смяюцца. Жах мужыкоў апанаваў, той-сёй пачаў адставаць, нават Ахрэм нагнуўся на лапці абору завязаць, хоць тая і не думала развязвацца, і ў старасты-смельчака каленкі дрыжма дрыжэлі, так і думаў, як бы шмыгануць за вугал, а там стракача задаць. Навошта толькі папёрся сюды, праўду кажуцы калі не поп, то не апранайся ў рызу. А тут, ёлупень, у атаманы палез.

Заднія напіралі на пярэдніх. Пярэднія агрызаліся: — Не падганяй, бо не вельмі паедзеш!

Смялейшай ад усіх аказалася Ахрэмава сучка. Яна першай пачула кашачы дух на падворку; кошкі, пачуўшы шум-гаману, выскачылі з хаткі, стаіліся між вербалозу. Нават днём свяціліся іх вочы-светлякі. Кошкі шыпелі, нібыта гадзюкі. Натапырыліся, выцягнулі ў ніцую струну хвасты, усё роўна як папярэджвалі: не рушце — будзе кепска.

Сучка не спалохалася: рэзка сіганула цераз частакол, каб было дзе павярнуцца, з тых кошак адно поўсць паляцела б. Але двор маленькі, вузенькі. Муркі, як пантэры, ярасна кінуліся на сучку. Адна рвала ей кіпцюрамі морду, другая вострымі зубамі ўчапілася ў хвост.

Блізнюкі выскачылі з хаты. Убачыўшы мужыкоў, пачуўшы іх крыкі, пабеглі па хісткай кладцы да рэчкі. Тонкая слізкая кладка выгіналася, пад ёй хлюпала смярдзючая балотная ржа. Аступішся — і праглыне чортава вока, не выкараскацца. Днём не кожны асмеліцца пераадолець гэтую страшную дрыгву, а звечарэла — свішчуць камяні, кавалкі цэглы.

Відаць, не вылезці б блізнюкам з той дрыгвы, каб не дзікая кашачая ярасць. Кошкі ледзь не разарвалі бедную сучку. Яна паўзла, пакідаючы за сабой чырвоны след, з ёкатам і піскам быццам скардзілася на баязлівых людзей, што пакінулі яе сам-насам са страшнымі кіпцюрамі, вострымі ікламі шалёных Мурак.

Кошкі не кінуліся адразу за сваімі гаспадарамі. Выгнуўшы спіны, вышчарыўшы зубы, яны застылі перад кладкамі, нікога не падпускаючы да іх. Ужо ў Мурак, а не ў блізнюкоў ляцелі камяні, ды ніводная з іх не варухнулася.

— Бач, як блізнюкі ведзьмаў прыручылі, — сказаў Ахрэму на вуха стараста, — ратуюць сваіх кавалераў… не тое што нашы бабы.