Автор Неизвестен: Беларускiя народныя казкi

Дзяцел дзяцей гадуе, — кормiць, поiць, а лiсiца каля асiны пахаджвае, зубы выскаляе i ўсё думае, як дзятлянятак iзь сьвету зьвесьцi.

I надумалася-такi. Падыходзiць аднойчы да асiны ды давай хвастом па камлi стукаць.

Высунуў дзяцел галаву з дупля:

— Што ты, лiсiчка, робiш? Навошта маiх дзяцей пужаеш?

— Вось як, — кажа лiсiца, — дык у цябе i дзецi ёсьць?

— Ёсьць, — адказвае дзяцел. — I такiя-ж слаўныя дзеткi!

— Ну дык выганяй iх вон, ды сам выбiрайся, бо я зараз буду дрэва секчы…

— Навошта табе гэта дрэва? — пытаецца дзяцел.

— Як гэта навошта? На дровы папiлую, у печы палiць буду!

— Ой, лiсанька, ой, матанька! — пачаў прасiцца дзяцел. — Дай хоць дзяцей пагадаваць, тады i сячы сабе дрэва. Куды-ж я цяпер з малымi падзенуся?

А лiсiца яшчэ мацней стукае хвастом па дрэву:

— Не магу я чакаць, пакуль ты дзяцей пагадуеш! Хто-ж вiнаваты, што ты якраз на гэтай асiне гняздо зрабiў! Мала лесу было, цi што?

— Яно то праўда, — кажа дзяцел, — лесу нямала. Ды хто мог ведаць, што табе гэтая старая трухлявая асiна на дровы спатрэбiцца…

— Трэба было запытацца, раней чым гняздо рабiць, — злуецца лiсiца. — Сам вiнаваты.

Пачухаў дзяцел сваю стракатую галаву:

— Што-ж мне рабiць, лiсанька? Дай раду.

Аблiзалася хiтрая лiсiца, пакруцiла хвастом ды кажа:

— Ськiнь мне адно дзiця, тады ня буду секчы дрэва.

Падумаў дзяцел — шкада дзiцяцi.

— Пачакай, лiсiчка, хоць да заўтра, — просiцца ён. — Дай хоць трохi зь дзяцей пацешыцца.

— Добра, — згадзiлася лiсiца. — Прыйду заўтра.

Сядзiць дзяцел у дуплi, бядуе i ўсё думае, як яму ад лiсiцы ўратавацца. Ды нiчога прыдумаць ня можа. Нiчога ня зробiш, прыдзецца аддаць адно дзятлянятка, хоць двое яму застануцца.

Тым часам прылятае да яго ў госьцi кума — шэрая варона.

— Так i так, — кажа ёй дзяцел, апусьцiўшы нос. — Не да гасьцей мне кумка: маё роднае дзiця лiсiца адбiрае…

Варона была птушка старая i разумная, не такая, як iншыя.

— Дурань ты, — кажа яна, — не аддавай!

— Дык-жа лiсiца дрэва сьсячэ i ўсё роўна загубiць нас.

— Гэта яна толькi страшыць цябе. Як прыйдзе заўтра, ты скажы ёй: «Сячы сабе, я цябе не баюся!».

Зарадаваўся дзяцел, падзякаваў вароне-куме за разумную параду i навет добра пачаставаў яе за гэта жукамi-караедамi.

Прыбягае назаўтра лiсiца.

— Ну, дзяцел, — кажа, — ськiдай дзiця, а то зараз дрэва сьсяку.

А дзяцел высунуў свой доўгi нос з дупля i кажа:

— Сячы сабе, я цябе не баюся!

Зьдзiвiлася лiсiца — адкуль толькi дзяцел розуму набраўся?

— Хто цябе навучыў так гаварыць? — пытаецца яна.

— Сваячка мая — варона-кума, — сьмела адказаў дзяцел.

Узлавалася лiсiца на дзятлаву куму — шэрую варону. «Пачакай-жа, — думае, я ёй не дарую гэтага». I пайшла прэч, глытаючы сьлiну.

Думала яна, думала, як вароне адпомсьцiць, i надумалася-такi. Выбегла на палянку, лягла i прыкiнулася мёртвай.

Убачыла гэта варона з дрэва. «Эгэ, — зарадавалася яна, — нядрэнная спажыва валяецца».

Тут яна крыльлямi — мах, мах! I, як бачыш, каля лiсiцы апынулася. Дзяўбанула спачатку ў хвост, каб праверыць, цi сапраўды лiсiца мёртвая. А тая — навет не зварухнулася. Ляжыць, як дохлая.

Варона пасьмялела, падскочыла да галавы i ўжо намерылася дзяўбануць у вока… А лiсiца як усхопiцца ды цап варону за нагу!

— Ага! — зарагатала лiсiца, выскалiўшы зубы. — Папалася мне на абед замест дзятляняцi. Будзеш ведаць, як дзятла вучыць.

— Ну што-ж, — кажа варона, — перахiтрыла ты мяне. Цяпер я толькi аднаго баюся: каб ты ня мучыла мяне так, як твая мацi мучыла маю мацi.

— А як-жа яна мучыла? Нешта я ня памятаю.

— Бо ты малая тады была…

— Дык раскажы хоць, — зацiкавiлася лiсiца.

— Добра, раскажу, — згадзiлася варона. — Было яно так. Твая мацi злавiла маю мацi. Вось як ты мяне цяпер.

— Ну, вядома, — перапынiла яе лiсiца. — Мая мацi была не такая дурная, як твая.

— Так, так, — адказала варона. — Яна, i праўда, была разумная, твая мацi, бо не захацела есьцi маю мацi зь пер'ем: пер'е-ж нясмачнае!

— Вядома, нясмачнае, — падтакнула лiсiца.

— Дык твая мацi зрабiла вось як: узяла два рэшаты, усадзiла туды маю мацi, потым склала рэшаты адно да аднаго ды як пусьцiла з крутой гары, дык на маёй мацi нi пярынкi не засталося — усё чыста асыпалася. Брр! — скаланулася варона. — Гэта самая страшная пакута для нас, варон…

«Добра-ж, — падумала лiсiца. — Ня буду я дурнейшай за сваю мацi».

Дастала яна два рэшаты, усадзiла туды дзятлаву куму ды i пусьцiла рэшаты з крутой гары. Рэшаты разьехалiся ў бакi, а варона ўзьнялася i паляцела на дрэва.