Пётр Ершов: Канёк-гарбунок

Падхапіўся з трона цар:
«Гэта проста боскі дар!
Гэй! Падаць хутчэй карэту!
Сам у конны рад паеду!
Я лічу, мне гэткі цуд
Мець загадвае статут!»
Слугі ўраз цара сабралі
І карэту падагналі.
Стаў за ёй стральцоў атрад...

Вось і ён, той конны рад.
На калені людзі ўпалі,
«Слава!» - бацьку закрычалі.
Цар раскланяўся і сам
Вылез з горам папалам.
Ледзь не кінула ў гарачку,
Як тых коней двух убачыў.
Справа, злева абышоў,
Маладзеючы душой.
Са шчаслівай, добрай мінай
Грывы гладзіў, лашчыў спіны...
Коні - воч не адарваць,
Аж гатовы цалаваць.
Жарабцы дык жарабцы...
«Гэй вы, хлопцы-малайцы!
Гаспадар хто? Як пабачыць?»
Ванька скеміў: «Нешта значу,
Раз са мной гаворыць цар,
Я не мошка, не камар!»
Важна ўперад выступае,
Рукі ў бокі падпірае:
«Гаспадар на коні я,
Гэта пара, цар, мая». -
«У цябе я іх купляю.
Прадаеш?» - «Не, цар, мяняю», -
«Колькі даць за іх дабра?» -
«Два-пяць шапак серабра». -
«Дзесяць, значыць. Што ж, цудоўна!»
Цар сказаў адважыць роўна,
Але потым - шчодры цар! -
Кінуў пяць рублёў у дар:
У настроі быў, няйначай.
Коней павялі гарачых
Дзесяць конюхаў сівых.
Пазументаў залатых
Не злічыць на іх адзенні,
З паясоў зіхцяць праменні,
А хто ўбачыць іх бічы -
Уцякай хутчэй, крычы.
Коні гвалту не стрывалі
І аброці ўшчэнт парвалі,
Збілі з ног павадыроў
І бягом да Вані зноў.
Цар назад вярнуцца мусіў,
Ваню так сказаў у скрусе:
«Што ж, раз так - таму і быць,
Да мяне ідзі служыць.
У ядзе, піцці, адзенні -
Заключаем пагадненне -
Ты не знойдзеш і раўню.
І канюшню аддаю
Пад загад твой і апеку.
Толькі доўга не кумекай,
А згаджайся. Я прашу!»
Загуло ў хлапца ўвушшу,
Царскі жэст узрушыў дурня.
Думае: «Вось гэта гульні!
У палацы буду жыць?
Буду ў золаце хадзіць,
Як у свята адзявацца,
Як у масле сыр качацца?
Нават конны свой завод
Аддае мне ў абарот?
Дзіва: проста з агарода
Стану царскі ваявода...»
Кажа: «Добра! Так і быць,
Буду, цар, табе служыць.
Як не будзеш прыдзірацца
І давацьмеш высыпацца,
Будзе добра ўсё. А не -
Толькі й бачыў ты мяне!»
Скакунам адразу свіснуў,
Пугай моцна ляснуў-хлыснуў,
На ўсё горла заспяваў.
Трапака канёк скакаў
І дурэў, як жарабятка.
Вараныя ж для парадку,
Нібы лебедзі, плылі
Па паветры ля зямлі.
Так ішлі яны сталіцай,
Хто хацеў, мог падзівіцца.

У братоў жа клопат свой,
Кожны быў, нібы герой.
Хоць купілі па кілішку,
Не спусціліся да лішку.
Як вярнуліся дамоў,
Падзялілі грошы зноў.
Пазнаходзілі кабетак,
Пажаніліся налета,
Сталі жыць ды пажываць,
Ды Івана ўспамінаць.
Хай жывуць. Хай шчасціць людзям.
А з Іванам мы пабудзем,
Ёсць пра што яшчэ сказаць,
Яго службу паказаць.
Не, не мёдам стала служба,
Дружба царская - не дружба.

У наступнай скажам дзеі,
Як папаў у чарадзеі,
Злом плацілі за дабро.
Потым - як праспаў пяро.
Як схітрыў, злавіў Жар-птушку,
Сеўшы ў сховань ля кармушкі.
Як цар-дзеўку здабываў,
З дна пярсцёнак даставаў,
Як паслом пабыў на небе
Па цар-дзеўчынай патрэбе,
Вырваў у кіта са схоў
Роўна трыццаць караблёў,
Як у кіпені купаўся,
Ледзь з жыццём не развітаўся,
Стаў прыгожым малайцом
І зрабіўся ён царом.

Пачынаем мы заход
Ад Іванавых прыгод.
Ходзіць коця па балоце -
Па дзве лапы ў адным боце.
Лезуць козы ратаваць,
Котку вусы выціраць.
Прагнуць багны, ходзяць лесам,
Цеста хваліцца замесам.
Козы ногі б'юць дарма,
Коці там ужо няма.
Гэта прыказка, а потым
Пойдзе казка сваім ходам.
Вось вам мора-акіян,
Вось і востраў вам Буян.
У труне ляжыць там дзеўка,
Над труною салавейка
Свішча...
Зноўку не туды
Мы свае вядзём сляды...
Трэцім разам, лепшым часам!
Будзем цешыцца расказам...
Памятаеце? Іван
Ля цара жыве, як пан.
У канюшні царскай служыць
І ніколечкі не тужыць.
Бацьку роднага, братоў
Ён зусім забыць гатоў.
Колькі ежы, розных смакаў!
Колькі вопраткі ўсялякай!
Калі шапкі ўсе сабраць,
Кораб будзе - як падняць.
І так смачна яму спіцца -
Сам не можа пабудзіцца!
Стаў праз тыдняў гэтак пяць
Служка царскі заўважаць...
Быў з баяр ён, зваўся спальнік,
Да Івана быў начальнік
Над канюшняй у цара.
Быў! Прайшла яго пара!
То не дзіва, што злаваўся
На Івана і пакляўся:
«Жыў не буду, а прыблуд
Выжыву, не будуць тут!»
Каб намераў злых не выдаць,
Каб хутчэй Івана выгнаць,
Ён прыкінуўся нямым,
Блізарукім і глухім.
Думаў з ім рахункі звесці,
На пасаду зноў пралезці.