неизвестен Автор - Беларускiя народныя казкi (на белорусском языке)

- Ку-ка-рэ-ку! Дзедава дачка пад карытам схавана, а бабiна хоча яблыкi яе сарваць ды выйсьцi замуж за пана...

Пачуў гэта гусар, зьлез з каня i пайшоў у хату. Знайшоў там пад карытам дзедаву дачку. Як зiрнуў на яе, дык вачэй ня можа адарваць: так яна яму спадабалася.

- Дзеўка-дзявiца, - пакланiўся ёй гусар. - Сарвi мне на памяць залаты яблык з сваёй яблынькi.

Падышла Галя да яблынькi - i ўсе яблыкi ўпалi да яе ног.

Сабрала яна iх у прыпол, прынесла гусару. Гусар падхапiў яе, пасадзiў на каня побач з сабою i павёз да сваiх бацькоў.

Дома яны згулялi вясельле i сталi жыць-пажываць у згодзе ды ў ладзе. Нарадзiўся ў iх сын, ды такi прыгожы, што бацькi не наглядзяцца на яго.

Тым часам злая мачыха не магла спаць ад зайздрасьцi, чаму гусар не яе дачку, а дзедаву замуж узяў. I ўсё думала, як яе iзь сьвету зьвесьцi.

Аднаго разу кажа яна сваёй дачцэ:

- Схадзi ты, дачушка, да сястры ў госьцi. Паклiч яе з сабою купацца ды ўтапi...

Паслухала Юля маткi, пайшла ў госьцi да сястры. Падгаварыла яе купацца. На рэчцы кажа ёй:

- Сядзь ты, сястрыца, на кладцы, я табе плечы памыю.

Села Галя на кладцы, а Юля ськiнула яе ў ваду i пабегла дахаты.

Чакаюць дома Галю - няма. Малы сын плача, нiхто суцешыць ня можа. Узяла яго нянька на рукi, пайшла ўздоўж рэчкi гукаючы:

- Галя, Галюся, твой маладзён плача, есьцi хоча. Куры сьпяць, гусi сьпяць, адзiн ён ня ўсыпаецца, маткi не дачакаецца...

I чуе яна голас з вады:

- Ой, цяжка мне выйсьцi да сына: камень ногi падбiвае, вада вочы залiвае...

Пачуў малы сынок матчын голас i яшчэ мацней заплакаў.

- Ой iду, сынок, ой бягу, - адгукаецца мацi. - Слухаць плач твой, сынок, не магу.

Выйшла мацi з вады, накармiла сына, ён i заснуў. А сама назад пайшла.

Вярнулася нянька дадому, расказала, што было каля рэчкi.

Назаўтра сам бацька ўзяў залаты яблык i сына ды пайшоў да рэчкi. Прыйшоў на бераг i гукае:

- Галя, Галюся, твой маладзён плача, есьцi хоча...

Пачула мацi плач сына i адказвае:

- Ой, iду, сынок, ой бягу: слухаць плач твой, сынок, не магу.

Выйшла яна на бераг, пакармiла сына, - ён i заснуў. Тады муж дастаў зь кiшэнi залаты яблык i даў жонцы. I як толькi ўкусiла яна залаты яблык - адразу апрытомнела.

Зарадаваўся муж, прывёў яе дадому. Сталi яны зноў жыць добра i шчасьлiва.

А злую мачыху i яе дачку больш да сябе i на парог ня пускалi.

ПАЛЯШУКI Й ПАЛЯВIКI

Было ў бацькi дванаццаць сыноў, усе рослыя ды ўдалыя хлопцы.

Жылi яны на вялiкай палянцы, мiж цёмнага лесу. Вялi там сваю гаспадарку, палявалi на дзiкiх зьвяроў i птушак.

Стары бацька, сiвы, як голуб, сядзеў сабе ў кажушку зiмой i ўлетку ды толькi камандаваў. I былi ў той сям'i лад ды згода.

Суседзi жылi ад iх далёка i не рабiлi iм шкоды, бо баялiся дружнай сям'i.

Пажанiлiся сыны, пайшлi ў iх свае дзецi. Вялiкая вырасла сям'я. Ды ўсе слухалi старога бацьку, i кажны рабiў сваю работу.

Але вось па некаторым часе памёр бацька, i пачалiся ў сям'i нялады. Жонкi братоў сварацца, адна адну заядаюць, - рады няма. Такая пайшла мiж iмi калатня, пгго й мужыкi нiчога зрабiць ня могуць. Крычаць жонкi, хочуць дзялiцца.

"Ну, што-ж, - думаюць браты, - трэба дзялiцца".

Пачалi дзялiцца. Ды справа гэта не такая й лёгкая, як iм здавалася. Сяк-так з крыкам ды зыкам падзялiлi дабро й жывёлу. А як дайшло да зямлi, дык тут ледзь адзiн аднаго не пазабiвалi: нiяк ня могуць падзялiць сваю палянку, каб нiкому крыўды ня было. Перасварылiся браты з-за зямлi i сталi адзiн аднаму ворагамi.

Толькi два малодшыя браты жылi мiж сабою ў вялiкай згодзе: куды адзiн, туды й другi. Не захацелi яны калацiцца з братамi за зямлю, пакiнулi бацькаву хату ды падалiся ў сьвет шукаць iншага прытулку.

Зрабiлi браты з двух дубоў вялiкiя санi, запрэглi ў iх шэсьць пар валоў, наклалi дабро, пасадзiлi жонак зь дзяцьмi ды паехалi на санях па пяску. А каровы i дробная жывёла ззаду за iмi пайшлi.

Працягнулi крыху валы дубовыя санi па пяску ды сталi, як укопаныя. Калёс тыя браты ня мелi i нiчога пра iх ня ведалi, бо нiкуды яны з свайго лесу ня толькi ўлетку, але i зiмою ня езьдзiлi.

Пачалi браты адпiлоўваць круглыя калодкi ды падкладваць пад палазы. Коцяцца калодкi, i санi паўзуць уперад.

Надакучыла меншаму брату падкладваць калодкi пад палазы, вось ён i кажа большаму:

- Давай зробiм такую прыладу, каб калодкi самi круцiлiся пад палазамi.

I зрабiлi яны першыя ў тым краi калёсы. Лёгка пайшлi цяпер валы, так што браты i самi паселi на воз. Едуць i дзiвяцца, як яны да гэтага часу абыходзiлiся без калёс.

Ехалi яны, ехалi, даехалi да вялiкай ракi. Агледзелi раку - усюды глыбока, нiдзе няма зручнага месца, каб пераехаць уброд. А тут такая навальнiца ўсхадзiлася, што лес, як зьвер, раве. Ломiць навальнiца дрэвы, як саломiнкi, ды шпурляе ў раку. Плывуць яны па вадзе цэлымi сьцiртамi.