неизвестен Автор - Беларускiя народныя казкi (на белорусском языке)

Прыйшоў бацька дахаты засмучаны. Сеў на лаве i плача.

- Чаго ты, тата, плачаш? - пытаецца дачка.

- Ды вось, дачушка, бяда якая: загадаў табе пан новую загадку.

- Якую?

Бацька паказаў дачцы рэшата зь яйкамi.

- Сказаў, каб ты на гэтыя яйкi квактуху пасадзiла i вывела куранят да заўтра яму на сьнеданьне. Хiба-ж гэта можна зрабiць?

Дачка падумала i кажа:

- Нiчога, тата. Заўтра што-небудзь прыдумаем. А пакуль што бяры, мама, гэтыя яйкi, пячы яечню на вячэру.

Ранiцай дачка кажа бацьку:

- На табе, тата, гаршчок, iдзi да пана. Скажы, каб ён за дзень ляда высек, выкарчаваў i ўзараў, проса пасеяў, зжаў i змалацiў ды ў гэты гаршчок насыпаў куранят кармiць.

Пайшоў бацька да пана, падаў яму гаршчок i сказаў усё, як дачка загадала.

Пан паскуб вусы, паморшчыўся i кажа:

- Разумная твая дачка, ды я ўсё-ж разумнейшы!

Узяў ён тры сьцяблiнкi лёну, падаў бедняку:

- Скажы дачцы, каб яна да заўтра гэты лён сьцерла, спрала i выткала i пашыла мне зь яго кашулю.

Вярнуўся бацька дахаты засмучаны. Дачка пытаецца:

- Што сказаў табе пан?

Падаў бацька ёй тры сьцяблiнкi лёну i разказаў, што пан загадаў.

- Нiчога, - адказвае дачка, - кладзiся, тата, спаць, заўтра што-небудзь прыдумаем.

Назаўтра дае дачка бацьку тры кляновыя дубчыкi i кажа:

- Занясi пану i папрасi - няхай ён iх пасадзiць, за адну ноч вырасьцiць i зробiць снасьць для кроснаў, каб было на чым палатно яму для кашулi выткаць.

Пайшоў бядняк да пана, падаў тры дубчыкi i сказаў, як дачка навучыла.

Пачырванеў пан i кажа:

- Разумная твая дачка - нiчога ня скажаш. Ды я ўсё-ж разумнейшы! Перадай-жа ты ёй, каб яна да мяне нi пехатою прыйшла, нi на канi прыехала, ня голая i не адзетая i каб падарунак мне прынесла, а я каб ня мог яго прыняць. Калi зробiць усё гэта, то вазьму яе за дачку - вырасьце, панi будзе! А ня зробiць - дрэнна ёй будзе...

Вярнуўся бацька дахаты яшчэ больш засмучаны.

- Ну, што табе, тата, пан сказаў? - пытаецца дачка.

- Ды вось, дачушка, нарабiла ты сваiмi адгадкамi бяды i нам i сабе...

Расказаў ёй бацька, што пан загадаў.

- Нiчога, тата. Як-небудзь абдурыш пана i на гэты раз. Злавi ты мне толькi жывога зайца.

Пайшоў бацька ў лес, паставiў сiло i злавiў зайца.

Дачка закруцiлася ў рыбацкую сетку замест сукенкi, села на кiёк i паехала з зайцам да пана.

Пан стаiць на ганку i дзiвiцца: зноў перахiтрыла яго беднякова дачка! Узлаваўся ён i нацкаваў на яе сабак - думаў, тыя разарвуць разумнiцу. Дзяўчынка выпусьцiла з рук зайца - сабакi i памчалiся за iм.

Падышла яна да пана.

- Лавi, - кажа, - свой падарунак: вунь ён у лес пабег.

Прышлося пану ўзяць разумную дзяўчынку за дачку.

Паехаў неўзабаве пан за мяжу, а дзяўчынцы сказаў:

- Глядзi-ж, каб ты тут безь мяне ня судзiла маiх людзей, бо дрэнна табе будзе.

Засталася дзяўчынка адна ў маёнтку. Здарылася ў гэты час такая справа. Пайшлi два дзядзькi на кiрмаш. Адзiн купiў калёсы, другi - кабылу. Запрэглi кабылу ў калёсы i паехалi дамоў. Па дарозе спынiлiся адпачыць. Ляглi i паснулi. А як прачнулiся, бачаць: бегае ля калёс малое жарабятка. Дзядзькi заспрачалiся. Той, чые калёсы былi, кажа: "Жарабя маё, гэта мае калёсы ажарабiлiся!" А той, чыя кабыла, сваё даводзiць: "Не, жарабя маё, гэта мая кабыла ажарабiлася!"

Спрачалiся, спрачалiся ды вырашылi ехаць да пана на суд.

Прыехалi, а пана няма дома.

- Рассудзi хоць ты нас, - просяць дзядзькi прыёмную дачку.

Даведалася дзяўчынка, што ў iх за справа, i кажа:

- Няхай той з вас, чыя кабыла, выпража яе з калёс, ды вядзе ў руках, а той чые калёсы, кяхай цягне iх на сабе ў другi бок. За кiм жарабя пабяжыць, той яго i гаспадар.

Дзядзькi так i зрабiлi. Жарабя пабегла за кабылаю, на гэтым i спрэчка ў iх скончылася.

Вярнуўся пан з-за мяжы i дачуўся, што разумная дзяўчынка безь яго суды судзiла. Узлаваўся ён, нарабiў крыку:

- Што-ж ты не паслухала мяне? Цяпер ты не мая дачка. Бяры сабе з маёнтку, што пажадаеш, ды iдзi дахаты, каб я цябе больш ня бачыў!

- Добра, - кажа дзяўчынка, - але мне хочацца на адход цябе вiном пачаставаць.

- Частуй, - буркнў пан. - толькi хутчэй.

Напаiла яго дзяўчынка вiном, пан i заснуў бяз памяцi. Загадала яна тады слугам запрэгчы каня, палажыла пана ў карэту i павезла дахаты. Дома з бацькам зьняла яго з карэты ды перанесла ў сенцы на салому.

- Вось табе, - кажа, - пасьцель замест пярын. Ачухвайся тут.

Прачнуўся назаўтра пан, аглядаецца - дзе-ж гэта ён? Убачыў сваю прыёмную дачку, якую прагнаў, i пытаецца:

- Чаму я тут, у бруднай мужыцкай хаце, ляжу?

- Ты сам так захацеў, - сьмяецца дзяўчынка. - Ты сказаў мне: "Бяры сабе з маёнтка, што пажадаеш, ды iдзi дахаты". Я i ўзяла цябе. Уставай ды iдзi замест бацькi паншчыну адбываць. Ты мужык дужы, роботнiк зь цябе будзе нядрэнны.