Джаан Роўлінг: Квідытч скрозь стагоддзі

Сярэдневяковая мятла, прадстаўленая ў Музеі квідытча ў Лондане, дае тлумачэнне дыскамфорту Локрына (мал. 1). Тонкая бураватая ручка з неапрацаванага ясеня, з галінкамі ляшчыны, грубіянска абрубленныміі у вяршка, — ужо гэта ні камфартабельна, ні аэродынамічна. Закляцья, накладзеныя на такі венік, прымітыўныя: яна паляціць наперад, на малой хуткасці, паднімецца, апусціцца і спыніцца. Бо сем'і чараўнікоў самі майстравалі сабе венікі, паўсталі вялікія змены ў яе хуткасці, камфорце і кіраванні. Да XII стагоддзю, зрэшты, чараўнікі навучыліся змяняцца выгодамі, так што чараўнік, рабіўшы выдатныя венікі, мог абмяняць венік на зелле, якое яго сусед рабіў лепш яго. І вось у адзін выдатны дзень веніка сталі зручнымі. Зараз на іх лётаюць больш для задавальнення, чым для таго, каб дабрацца з пункта А у пункт Б.

Спартовыя спаборніцтвы на мётлах паўсталі практычна адразу пасля таго, як мётлы былі ўдасканаленыя настолькі, каб паварочваць, а таксама змяняць вышыню і хуткасць палёту. Раннечараўнічыя тэксты і малюнкі дазваляюць нам выказаць здагадку, як выглядалі гульні нашых продкаў. Шматлікія ўжо зніклі, іншыя захаваліся або жа, змяніўшыся, сталі сённяшнімі спартовымі спаборніцтвамі. Услаўленыя швецкія штогадовыя гонкі на мётлах узыходзяць да X стагоддзю. Удзельнікі пераадольваюць нешматлікім больш трохсот міль — ад Коппаберга да Ар’еплога. Шлях праходзіць праз запаведнік драконаў, а срэбны прыз пераможца мае форму швецкага Кароткакрыла. Сёння гонкі з'яўляюцца падзеяй міжнароднага маштабу — ведзьмакі ўсіх краін збіраюцца ў Коппабергу, каб падбадзёрыць тех, хто выйшаў на старт, а затым тэлепартуюцца ў Ар’еплог, каб прывітаць дажыўшых да фінішу. Знакамітая карціна "Guenther der Gewalttaetige ist der Gewinner" ("Гюнтер Грозны — Пераможац"), датаваная 1105 годам, уяўляе древнегерманскую гульню штыхшток. Дваццаціфутовы багнет быў увянчаны надзьмутай драконавай бурбалкай. Задачай аднаго з гульцоў, прывязанага за стан да слупа вяроўкай, была абарона гэтай бурбалкі. Вяроўка не дазваляла абаронцу адляцець ад слупа больш за на дзесяць футаў. Усе астатнія гульцы па чарзе падляталі да бурбалкі і спрабавалі пракалоць яго завостраным канцом сваіх мёцел. Абаронец мог карыстацца сваёй палачкай для адлюстравання атакі. Гульня спынялася, калі бурбалка быў праколат, калі абаронец змог закляцьямі вывесці ўсіх астатніх гульцоў з строя або калі ён падаў ад знямогі. У штыхшток перасталі гуляць у XIV стагоддзі. У Ірландыі вялікае распаўсюджванне атрымала гульня айнгігейн. Яна апета ў шматлікіх ірландскіх баладах (сцвярджаецца, што легендарны чараўнік "Фанатык" Фінган быў чэмпіёнам па айнгігейну). У гэтай гульне ігракі адзін за другога хапляюць мяч (які называўся "дом") — насамрэч выкарыстоўвалася жоўцевая бурбалка казы — і спрабуюць праляцець з ім праз ланцужок падпаленых бочак, падвешаных высока ў паветры. Бурбалка павінен быць праброшан праз бочкі. Гулец, ухітрыўшыся пракінуць яго праз усе бочкі хутчэй усіх і не загарэцца, лічыцца пераможцам. Шатландыя з'яўляецца радзімай адной з самых небяспечных гульняў на веніках — креотценна. Гэтая гульня апісаная ў трагічнай гэльскай паэме XII стагоддзі. Першыя строфы гэтай паэмы ў сучасным перакладзе гучаць наступным чынам:

Кожны гулец у креотценн прывязваў да галавы кацёл. Па сігнале рога або барабана да сотні заварожаных абломкаў скал і камянёў, якія да гэтага віселі ў сотні футаў над зямлёй, падаюць на зямлю. Гульцы ў креотценн узлятаюць у паветра і спрабуюць злавіць у свае катлы як мага больш камянёў. Гэтая гульня карысталася вялікай папулярнасцю ў сярэднія стагоддзі, і шматлікія шатландскія чараўнікі лічылі яе выдатнай праверкай на мужнасць і адвага, нягледзячы на вялізную колькасць няшчасных выпадкаў, якія адбываліся падчас гульні. Гульня была забароненая ў 1762 году, і хоць Магнус "Вмятагаловы" Макдональд арганізаваў у 60 х гадах XIX стагоддзі кампанію па вяртанні креотценна, Міністэрства магіі адмовілася ізноў дазваляць гэтую гульню. Гульня сдвігудар была папулярная ў Англіі, у Дэвоне. Яна нагадвае грубіянскую форму дуэлі, дзе асноўная мэта гульцоў складаецца ў тым, каб сапхнуць з мёцел як мага больш сапернікаў. Пераможцам лічыцца апошні гулец, удзержаўшыся на мятле. Гульня дэрэтенныс з'явілася ў Херефордшыре. Як і ў штыхштоке, у гэтай гульне выкарыстоўваецца надзьмутая бурбалка, звычайна свіная. Гульцы садзяцца задам наперад на свае венікі і б'юць дубцамі веніка па бурбалцы, перакідаючы яго ўзад наперад праз агароджа. Калі адзін з гульцоў не трапляе па бурбалцы, то яго саперніку залічваецца адно ачко. Пераможцам становіцца гулец, першым які набраў 50 ачкоў. У дэрэтенныс дагэтуль гуляюць у Англіі, хоць гэтая гульня ніколі не была асабліва папулярнай. Сдвігудар дажыў да нашых дзён толькі ў якасці дзіцячай забавы. Аднак на балоце Квірдытч нарадзілася гульня, якая ў адзін выдатны дзень стала самой папулярнай сярод чараўнікоў.