Уладзімір Караткевіч - Маці ўрагану

Шалёны конскі намёт.

Падвор’е Агныі Васіля Ветраў. Злева, праз яблыні – далёка, – цьмяная стужка Сожа. Пасярэдзіне чыстага двара, бліжэй да левага боку сцэны, вялізны дуб. Справа, крыху наўскос – хата. Ад яе, углыбіні, за плятнём і дрэвамі, арчатая галерэя драўлянага лямуса. На двор выходзіць ганак на слупах. Вокны між ім і лямусам асветленыя. Вокны між ганкам і краем сцэны – цёмныя. Гэта вокны бакоўкі, якая асветліцца, калі дзея перанясецца ў яе. З асветленых вокнаў далятаюць спевы, і жанчына на ганку – яна ўся ў чорным – нібы слухае іх... Зноў далятае здалёк тупат капытоў, замірае недзе за дубам. Чуваць пырханне каня, голас: “Дур-ры ў мяне”. Пасля адтуль выходзіць і ідзе паўз пляцень да ганка Васіль Вашчыла. Песня выбухае з новай сілай:

Вашчыла. Вечар добры. Гэта Ветрава падвор’е?

Жанчына. Так.

Вашчыла. Што гэта ў вас?

Жанчына. Перадвясельная ноч у сына. Я Агна Вецер.

Вашчыла. Скажыце яму, што яго выклікае Васіль Вашчыла.

Агна. Можа, пойдзеце да іх?

Вашчыла. Не трэба, каб мяне бачылі. Я пачакаю на двары.

Агна. Тады лепей хадзіце сюды.

Вядзе Вашчылуна ганак, пасля – у бакоўку, прыносіць аднекуль каганец. Пайшла. Вашчылааглядаецца: печ, стол, крэсла з падлакотнікамі, ложак пад самаробным пакрывалам. На стале дзесятак кніг, чарніліца з пяром. Вашчылаўзяў адну кнігу.

Вашчыла. Де рэвалюцінібус орбі-юм (гэта па складах). Колы нейкія. Мудрагеліць Вецер. Не да “колаў” – была б жывая душа... Гм... Жэніцца. Знайшоў час. Хай жэніцца – больш старцоў будзе.

Жанчынапрыносіць пару місак з ежай і “ўдаву” – бутэльку ў выглядзе абаранка.

Агна. Вось мірона смажаная... Вось траўнічак... Падмацуйся, госцейка. Я сказала сыну, што нейкі лёзны чалавек яго пытае. Ён зараз выйдзе. Радуюся я за яго. Надзея ягоная – пані, а не дзеўка. А вы скуль? Хто?

Вашчыла. Сына вашага ведаю з Крычава. I зараз адтуль.

Агна. Дык чаму туды не пайсці? Узрадаваўся б як?

Вашчыла. Мне туды нельга.

Агна. Сын даўно не быў у Крычаве. Прыехаў – а тут яна. Сірата зусім, як ён напалову сірата. Яшчэ са снежня року божага тысяча семсот васемнаццатага. Калі Карпач кашу заварыў. Дваццаць шэсць год мінула. Не, меней. Нашы загінулі праз тры гады. Ох, божа! А мой нябожчык як напрошваўся на бяду. Гэта ж яны яшчэ ў шэсцьсот дзевяноста шостым харугву Агінскага гетмана пабілі.

Вашчыла. Слаўная была справа.

Агна. Добра, што Васіль нявесту тут сустрэў і зараз тут і застанецца. Зараз ехаць небяспечна. На дарогах ловяць людзей. Што гэта будзе? Адзін воўк здае староства на водкуп другому. Рабуюць простых. Гора!

Вашчыла. А чаго гэта вы са мною так адкрыта, сястра?

Агна. Бачу мазалі на вашых руках... Не, хай ужо зараз тут сіроты мае.

Далятае песня. З “сіроцкіх вясельных”:

Вашчыла. Што людскія сіроты? Зямля наша – сірата. Толькі чалавечым сіротам – бог абаронца. А пра зямлю нашу ён забыў.

Агна. А вам што, так конча бог патрэбен? Постаць у вас магутная, рукі жылаватыя, галава ёмістая.

Вашчыла (іранічна). Угм... дзеўкі мяне любяць.

Агна. Сябры любяць... I дзеўкі. I пад старасць у такіх, як вы, не менш за дзесяцёра дзяцей.