Жорж Сімэнон - Пад страхам смерці

«Мой юны дружа, я бяру вас. Бяру, хоць загадзя ведаю, што ў вас на стале часцей будуць ляжаць старонкі рамана, чым гарадская кроніка. Верагодна, вы нават самі гэтага яшчэ не ведаеце, затое ведаю я, бо існуюць практычна непахісныя правілы, згодна з якімі вы прыйшлі сюды, каб адгадаваць зубы і кіпцюры і вывучыцца — але не прафесіі журналіста, да якой вам справы няма, а прафесіі чалавека і раманіста. І я прашу вас, малады чалавек, толькі адно: не выбірайце мяне першай ахвяраю вашых літаратурных практыкаванняў».

І праўда, пасля паступлення ў газету першым маім клопатам стала, як і ў многіх да і, трэба меркаваць, пасля мяне, напісанне рамана. І, натуральна, першым маім героем стаў наш галоўны рэдактар. Думаю, няма сэнсу казаць, што партрэт быў напісаны без аніякага спачування. Ды што я кажу! У юнацтве ў чалавеку крыюцца невычэрпныя радовішчы лютае бязлітаснасці. У раман трапілі не толькі рэдактар, але і ўсе мае прыяцелі, а таксама, што, дарэчы, страшней за ўсё, адзін з маіх дзядзькоў, адзіны, ад якога была надзея нешта атрымаць у спадчыну, сама паважаны чалавек у нашай радні.

Расказваю я вам гэта толькі таму, што па-ранейшаму іду следам за лёсам.

Я мог бы, мусіў схаваць гэты рукапіс у стол, тым больш што літаратурныя яго вартасці былі дужа спрэчныя. Але не зрабіў гэтага. Не мог зрабіць. Я абабегаў выдаўцоў, друкароў і з уласцівай юнацтву неабдуманасцю перакуліў усё дагары нагамі. У нашым невялікім горадзе аўтар сур'ёзнага твора, тут няма аніякіх сумненняў, ніколі не змог бы дабіцца, каб яго надрукавалі. А я, хлапчук, дамогся, хоць сам дагэтуль не разумею як. Выйшла кніга, танюсенькая, блякленькая, і я, вядома, адразу ж паспяшыў разаслаць яе з прысвячэннямі ўсім сваім ахвярам, пачынаючы з галоўнага рэдактара і багатага дзядзечкі.

Неабдуманасць? Несумненна. Выклік? У нейкім сэнсе, напэўна.

І ўсё-такі я думаю, што гэта нашмат больш складана, што бывае, ад тых ці іншых учынкаў проста немагчыма ўтрымацца, бо іх рабілі да цябе ўсе, хто ішоў той самай дарогаю. У калежы, рызыкуючы вылецець, я высмейваў сваіх цудоўных настаўнікаў у прыдуркаватым часопісе, а ледзь уступіўшы ў жыццё, выбраў у якасці мішэні тых, хто зусім нядаўна сардэчна і спачувальна працягнуў мне руку.

Праўда, за вылікам багатага дзядзечкі, якога я з тае пары больш ані разу не бачыў і натарыус якога не паклікаў мяне да сябе пасля ягонай смерці, ніхто на мяне не сердаваў. Ну, а калі быць да канца шчырым, дык сердаваў я — на іх: за абыякавасць, успрынятую мною як непавагу. Я ж думаў, што кінуў бомбу, якая змяшае неба з зямлёю. А выявілася, гэта быў усяго толькі жарцік, які нікога не напалохаў, а выклікаў толькі ўсмешку.

Вы, вядома, разумееце, што я парушыў бы ўсе традыцыі, калі б не пагарджаў сваім гарадком і не лічыў, што толькі Парыж варты мяне. Цярпець нягоды ў Парыжы, пажадана на Манмартры, гэтак жа неабходна будучаму раманісту, як весці рукапісны часопіс і пісаць першы раман пра сваіх начальнікаў ды радню.

І вось я прыбыў у Парыж і пасяліўся ў гатэлі, у нумары пад самым дахам, які быў звычайнай мансардаю, дзе я стукаўся галавою ў столь, калі прачынаўся іншы раз сярод ночы. Але думаю, што, калі б у мяне нават былі грошы, я ўсё роўна выбраў бы такі ж бедны пакойчык, бо, жывучы па-сярэдняму ўтульна, лічыў бы, што здрадзіў літаратуры.

Суседнюю мансарду займала гатэльная пакаёўка, якая бавіла большую частку ночы ў калідоры за чысткаю абутку пастаяльцаў. Але богі і тут спрыялі мне. Гэтая сціплая дзяўчына была стрыечная сястра пісьменніка, які толькі што «адарваў» Ганкураўскую прэмію, і ягоныя партрэты красаваліся ў вітрынах усіх кнігарняў! Мне здавалася — калі ласка, не смейцеся! — што, жывучы ў суседняй каморцы, я ўжо неяк далучаны да славы яе знакамітага кузэна.

Я сустракаўся з Калет*, вялікай Калет: тады яна была першым літаратурным рэдактарам у газеце «Матэн», і я насіў ёй свае першыя апавяданні.

* Калет Сідані Габрыэль (1873—1954) — вядомая французская пісьменніца, сябра Ганкураўскай акадэміі.

— Бачыце, галубок, гэта вельмі літаратурна, задужа літаратурна.

Ах, разумніца Калет, які цудоўны эўфемізм знайшла яна! Літаратурна — азначала прэтэнцыёзна, невыносна прэтэнцыёзна.

Я імкнуўся ўкласці ўвесь дрыготкі свет у аповяд на паўтары калонкі і абурыўся б, калі б мне заўважылі, што публіка патрабуе, каб ёй проста расказалі якую-небудзь гісторыю. Гісторыю! Яшчэ чаго! Прынізіцца да расказваняя гісторый, гісторый, калі ўва мне сусвет і я жадаю ўвесь яго цалкам!