Артур Конан Дойл - Прыгоды Шэрлака Холмса (зборнік)

– Праўда вашая, зусім забыўся на гэта. А што наконт пісаніны?

– А пра што яшчэ можа сведчыць пацёртасць вашай правай манжэты на пяць цаляў і зашмальцаваная латка на левым рукаве каля локця ў тым месцы, якім вы абапіраліся на пісьмовы стол?

– Ну а Кітай?

– Рыба, вытатуяваная над кісцю вашай рукі, магла быць зробленая толькі ў Кітаі. У свой час я крыху цікавіўся тэмай знакаў у татуіроўках і нават зрабіў свой унёсак у літаратуру па прадмеце. Фарбаванне рыбнай лускі ў далікатны ружовы характэрнае толькі для Кітая. А калі ў дадатак я бачу кітайскую манету на вашым ланцужку для гадзінніка, пытанне робіцца зусім простым.

Містэр Явіс Ўілсан гучна разрагатаўся.

– Гэта ж трэба! – выгукнуў ён. – Спачатку я быў падумаў, што вы адгадалі нейкім разумным спосабам, а цяпер бачу, што тут няма нічога такога.

– Я пачынаю падазраваць, Ўотсан, – сказаў Холмс, – што дарэмна ўсё патлумачыў. Ведаеце, omne ignotum pro magnifico . [1] Усё невядомае здаецца цудоўным (лац.) . Калі-небудзь недарэчная шчырасць загубіць маю рэпутацыю. Вы не знайшлі аб’яву, містэр Ўілсан?

– Ды вось жа яна, – адказаў той, трымаючы тоўсты чырвоны палец пасярэдзіне калонкі. – Тая самая, з якой усё пачалося. Вы самі пачытайце, сэр.

Я ўзяў у яго газету і прачытаў наступнае:

ВАКАНСІЯ Ў САЮЗЕ РУДЫХ. Паводле тэстаменту нябожчыка Езекіі Хопкінса (г. Лебанон, Пенсільванія, ЗША), адкрываецца новая вакансія для сябра Саюза. Заробак – 4 фунты на тыдзень, абавязкі – фармальныя. Прэтэндаваць на пасаду могуць фізічна і псіхічна здаровыя рудавалосыя мужчыны, не маладзейшыя за дваццаць адзін год. Заяўку неабходна падаць асабіста Дункану Росу ў панядзелак аб адзінаццатай па адрасе: Флітстрыт, Поўпскорт, дом 7, кантора Саюза.

– І што ўсё гэта значыць? – усклікнуў я, калі двойчы прабег вачыма незвычайную абвестку.

Холмс задаволена ўсміхнуўся і адкінуўся на спінку крэсла, як рабіў, калі быў у гуморы.

– Не надта шараговы выпадак, праўда? – сказаў ён. – Ну, а цяпер, містэр Ўілсан, раскажыце пра сябе, чым і як вы жывяце і якім чынам гэтая аб’ява паўплывала на вашае жыццё. Але спачатку вы, доктар, запішыце назву газеты і дату яе выхаду.

– Гэта «Монінг кронікл» за 27 кастрычніка 1890 году. Двухмесячнай даўніны выпуск.

– Выдатна. Вашая чарга, містэр Ўілсан.

– Ну, як я ўжо гаварыў вам, містэр Холмс, – пачаў Явіс Ўілсан, прамакнуўшы лоб насоўкай, – я трымаю невялікі ламбард на Кобург-сквер каля Сіці. Абарот не вельмі вялікі, і ў апошнія гады прыбытку хапае толькі на жыццё. Раней я яшчэ мог дазволіць сабе двух памочнікаў, цяпер жа ў стане ўтрымліваць усяго аднаго, і тое толькі таму, што ён пагадзіўся працаваць за палову заробка, каб мець магчымасць вучыцца нашай справе.

– Як завуць гэтага спагаднага маладзёна? – пацікавіўся Шэрлак Холмс.

– Завуць яго Вінсэнт Сполдынг, і я б не сказаў, што ён такі ўжо малады. Цяжка зразумець, колькі яму гадоў. Але галава ў яго працуе як трэба, містэр Холмс. Не сумняюся, што ён мог бы знайсці сабе лепшае месца і зарабляць удвая болей, чым у мяне. Але калі ён задаволены, навошта мне падказваць яму такія думкі?

– І сапраўды, навошта. Здаецца, вам здорава пашанцавала займець работніка за палову рынкавай цаны. У яго ўзросце рэдка хто пагодзіцца на такія ўмовы. Нават не ведаю, што мяне дзівіць больш – вашая абвестка ці ваш памочнік.

– Але ж і ён не без хібаў, – сказаў містэр Ўілсан. – Трэба яшчэ пашукаць такога звар’яцелага на фатаграфіі. Шчоўкае паўсюль камерай у той час, як мусіць вучыцца, а потым бяжыць у склеп, як трус у нару, каб фотакарткі праяўляць. Гэта ягоны галоўны недахоп, але агулам ён добры працаўнік. Неблагі хлопец.

– Я так разумею, ён усё яшчэ з вамі?

– Са мной, сэр. Ён ды яшчэ дзяўчына чатырнаццаці гадоў, яна кухарыць і прыбірае. А больш у доме нікога няма, бо я ўдавец і дзяцей не маю. Жывем мы вельмі ціха, сэр, утраіх, дах над галавой маем, па рахунках плацім, вось і ўсе нашыя справы.

Толькі з гэтай абвесткай усё змянілася. Сполдынг прыйшоў на працу акурат восем тыдняў таму з гэтай самай газетай у руцэ і кажа: «Мець бы мне Божую ласку быць рудым, містэр Ўілсан».

«Гэта навошта?» – пытаюся.

«А вось, – гаворыць, – тут у Саюзе рудых вакансія. Любому, хто яе атрымае, будуць плаціць кругленькую суму, і, наколькі разумею, месцаў больш, чым прэтэндэнтаў, таму апекуны не ведаюць, куды ім грошы падзець. Калі б толькі мае валасы змянілі колер, меў бы я добрую магчымасць крыху разжыцца манетай».

«Дык якая такая магчымасць?» – пытаю яго. Рэч у тым, містэр Холмс, што я вялікі дамасед, кліенты самі да мяне ходзяць, а мне да іх хадзіць не даводзіцца. Часта я тыднямі за ганак не сунуся, таму ведаю няшмат пра тое, што адбываецца ў свеце, і заўжды рады паслухаць навіны.