Валентин Зуб: Таямнічы надпіс

— Эх ты, марак! — сярдзіта адштурхнуў Жэньку Васілёк.

Ён бачыў, што выпушчанае Жэнькам вясло падплыло да берага і, асцярожна развярнуўшыся, паплыло ўверх па цячэнню. «Да парогаў назад гоніць, — з трывогай падумаў ён. — Што, калі Жэнька перакуліць лодку?!» І тады Васілёк сам вырашыў узяцца за вясло. Жэнька ахвотна ўступіў. Але якраз у тую мінуту, калі яны мяняліся месцамі, лодка нахілілася, і ў адзін момант усе трое апынуліся ў вадзе.

«Так і ёсць, нясе да парогаў», — гэта было першае, што падумаў Васілёк. Толік таксама заўважыў небяспеку.

— Плывіце да берага! — крыкнуў ён, бачачы, што Жэнька кружыць на месцы, адшукваючы вачыма рукзак.

Да берага дабрацца не ўдалося. Цячэнне гнала ўсіх трох на маленькі зялёны астравок пад самымі парогамі. Толькі б не пранесла міма! Васілёк першы ўхапіўся за галіны лазы, што апусціліся да самай вады. Жэнька — за ім. Толік выбраўся на бераг апошнім: яшчэ раней ён заўважыў круглячок з надпісам, які праплываў міма, злавіў яго і таму мог працаваць толькі адной рукой — другая была занятая.

Некалькі хвілін ляжалі нерухома, расцягнуўшыся на траве, усё яшчэ не верачы, што ім удалося выратавацца. Вось яны, парогі,— рукой падаць. Не адна ахвяра на іх рахунку. Хлопцы ляжалі і моўчкі прыслухоўваліся да рову вады, моцна сціснутай камянямі.

Спачатку ўстаў Толік. Ён прайшоўся ўзад і ўперад па астраўку і толькі тут раптам убачыў на правым беразе, у выгіне ракі, нейкія дамы, агароджы.

— Хлопцы! — радасна крыкнуў ён. — Ды гэта ж Раднічанка. Адсюль да Косінскай дзялянкі, як і ад Бродаў, кіламетраў восем. Вось здорава!

— Што здорава, калі нам усё роўна трэба дадому вяртацца, — заўважыў Жэнька.

— Дадому? Навошта? — здзіўлена паглядзеў на таварыша Васілёк.

— А як жа? Лодкі няма, рыдлёўкі пайшлі на дно…

— Ну, дадому можна дабрацца пешшу, а рыдлёўкі дзе-небудзь знойдзем. У той жа Раднічанцы кожны дасць.

— А што есці будзеш? Прадукты ж патанулі…

Васілёк хітравата паглядзеў на Жэньку:

— Ну, ежы тут мільёны кубаметраў!

Жэнька не зразумеў яго жартаўлівага тону ці проста не паверыў, што Васілёк у такім становішчы можа жартаваць.

— Дзе ты бачыш ежу? Тут адна вада.

— А тона вады замяняе кілаграм хлеба, — у тон яму адказаў Васілёк.

Перабрацца на бераг ім у гэты дзень не ўдалося: як назло, ні адна лодка не праплыла міма, ні аднаго чалавека не бачна было навокал.

Вечарам Толік дарэмна спрабаваў распаліць касцёр: запалкі намоклі і нізашто не хацелі загарацца. Жэнька прасачыў вачыма, як апошняя пераламалася напалам у Толіка ў руцэ, і, пацепваючыся ад холаду, сказаў:

— Значыць, без кастра начаваць будзем? І ў жываце бурчыць — есці хочацца.

Ён не лаяўся, не крычаў: адчуваў сябе вінаватым. Што праўда, то праўда — ні Толік і ні Васілёк, а ён упусціў тое злашчаснае вясло.

Надоўга запомнілася хлопцам ноч, праведзеная на востраве, пасярод ракі. Было холадна, да моташнасці хацелася есці. Тут бы самы час памаўчаць, але ці можа Васілёк супакоіцца? Пра што думае, пра тое і гаворыць:

— Я б зараз, напэўна, цэлага барана з'еў.

— Сырога? — нявесела жартуе Толік.

— Навошта сырога? Я б з яго такіх смачных, духмяных шашлыкоў з перцам і цыбуляй насмажыў!..

— А мне б цяпер талерку тлустага баршчу са смятанай — у імгненне б апаражніў,— прызнаўся Толік.

— Досыць вам, хлопцы, пра ежу размаўляць, — жаласліва папрасіў Жэнька.

— А табе што? Спі сабе, — адгукнуўся Васілёк.

Жэнька адразу ацаніў гэту мудрую параду: сапраўды, у сне, напэўна, не так есці хочацца. Ён заткнуў вушы пальцамі і ўжо хвілін праз пяць, салодка пасопваючы, спаў. Толік і Васілёк неўзабаве паследавалі яго прыкладу.

Раніца наступнага дня выдалася цудоўная. Калі хлопцы прачнуліся, прыгрэтыя промнямі сонца, якое паспела ўжо ўзняцца высока над гарызонтам, свет здаўся ім зусім не такім змрочным, якім выглядаў учора. Жэнька і той павесялеў. А калі Васілёк заўважыў лодку з двума рыбакамі, што накіроўвалася ў іх бок, ён нават паспрабаваў жартаваць:

— Гэта нават добра, Толік, што мы вашу лодку патапілі: памятаеш, ты казаў, што даўно трэба новую рабіць.

Аб астатніх стратах хлопцы стараліся не гаварыць.

Рыбакі, распытаўшы, як і што, перавезлі іх на бераг.

У Раднічанцы хлопцы ўзялі «з аддачай» пару рыдлёвак і кацялок для вады. На грошы, якія Толік прадбачліва захоўваў у скураным кісеце за пазухай, купілі хлеба, бульбы, крыху сала і рушылі ў дарогу.

Каб Жэнька зноў не захандрыў, паклажу размеркавалі «раўнамерна»: Толік нёс рыдлёўкі, Васілёк — круглячок з надпісам, а Жэнька — кацялок і кавалак тоўстага дроту з завостраным канцом, які ён прыхапіў каля раднічанскай кузні. Меркавалася, што гэтым дротам яны будуць прамацваць зямлю вакол пнёў, каб вызначыць, з якога боку капаць. А пакуль Жэнька прычапіў яго да пояса і, як сцвярджаў Васілёк, зрабіўся падобны на «сапраўднага мушкецёра».