Виктор Правдин - Эксгумацыя

– Я вось што скажу, – крыўдлiва загундосiла старая, – пiшыце цяперака, бо не пайду ў вашыя кабiнеты, хворая я, калi трэба, i доктар пацвердзiць.

– То ж i я пра гэта, – паспрабаваў усмiхнуцца Смаляк.

Жанчына вiдавочна захвалявалася, бялёсыя, крыху рудаватыя вейкi нервова задрыжалi, быццам яна збiралася заплакаць, на шыi праступiлi пунсовыя плямы, пальцы на руках штохвiлiнна ўздрыгвалi. Смаляк не мог зразумець гэтай раптоўнай перамены, узбуджанасць i хваляванне перадаліся яму.

– Казiмiра Францаўна, калi нешта не так, я прыйду другiм разам, – спачувальна прагаварыў ён.

– Што тут кожны дзень хадзiць? – запраўляючы сiвыя валасы пад выцвiлую, незразумелага колеру хусцiнку, хмыкнула старая i, цяжка ўздыхнуўшы, дадала: – Ад вас не адчэпiшся, праўду людзi кажуць, што лепш не звязвацца.

– Можа, яны Вам пагражалi?

– Каго мне цяперака баяцца? – больш спакойна зазначыла Казіміра Шашок i паглядзела Смаляку ў вочы. – Нiхто мне не пагражае, а цiкавiлiся яны Альховiкам, Вярбiцкай i жанчынай, што складала другi тастамент, не ведаю, як яе назваць па-вучонаму. Першы раз сусед адпiсаў маёмасць пляменнiкам, а за тыдзень да смерцi Вярбiцкая прывезла тую дзеўку з паперамi, паклiкала мяне за сведку i праз дваццаць хвiлiн – справа зроблена, усё стала ейнае. Якая лоўкая, шэльма! Тут усё жыццё гарбееш, укалваеш, а яна за дваццаць хвiлiн атрымала ўсё гатовае…

Смаляк толькi цяпер зразумеў сапраўдную прычыну змены настрою жанчыны, што яе так раптоўна выбiла з каляiны.

– Явiлася, не запылiлася, прынцэса! – распалялася старая. – Я пяць гадоў завiхалася вакол яго: «Фёдар Кузьмiч, грыбнога супчыку не жадаеце?.. Фёдар Кузьмiч, вось блiнчыкi са смятанкай…» Цьфу, стары дурань! Не спакусiўся б на ведзьму – жыў бы па сённяшнi дзень, – субяседніца раптам замаўчала, на вачах праступiлi слёзы. – Вы гэта не пiшыце, лiшняе кажу, – яна зноў замаўчала, усхлiпнула, капрызна шморгнуўшы носам, быццам дзiця, у якога адабралi любiмую цацку, i крыўдлiва працягвала: – А вяртлявы, што прыходзiў з пляменнiкамi, больш дапытваўся пра Альховiка: што гаварыў, сядзеў цi ляжаў, калi падпiсваў тастамент, цi трэслiся рукi, мо падчас гэтай працэдуры засынаў альбо не разумеў таго, што адбываецца. А потым i зусiм спытаў бязглуздзiцу: цi мог ён сам схадзiць у прыбіральню… Адзiн з пляменнiкаў пацiкавiўся, цi пры сваiм розуме быў дзядзька, калi падпiсваў паперы. Я акурат думаю, што страцiў Альховiк розум, калi падпусцiў да сябе Вярбiцкую, так i адказала, але нiчога не падпiсвала, няхай самi разбiраюцца.

– Казiмiра Францаўна, да нас зноў паступiла заява, у якой сцвярджаецца, што Альховiк памёр не сваёй смерцю, i прычына якраз у завяшчаннi, што Вы пра гэта думаеце?

– Яна ў нечым прызналася? – паспешлiва, з лiслiвасцю ў голасе перапытала жанчына, i яе бляклыя, выцвiлыя вочкi ажывiлiся, запрамянiлiся радасцю, але толькi на iмгненне, бо ў наступны момант яна зноў стала сур’ёзна-заклапочанай i збянтэжана цi то спытала, цi то пацвердзiла: – Гэта пiшуць Альховiкавы пляменнiкi?!

Смаляк згодна кiўнуў, i старая адразу неяк сцiшылася, абмякла i, прыплюшчыўшы вочы, задумалася.

Пальма увесь час, выструнiўшыся, сядзела каля будкi i цiкавала за Смаляком. Нарэшце гэты занятак ёй надакучыў, яна пазяхнула, лянотна пацягнулася i, не выбiраючы месца, разляглася ў цяньку, заплюшчыла вочы, i толькi вострыя напружаныя вушы гаварылi пра тое, што яна добра памятае свой вартаўнiчы абавязак.

Смаляк разумеў, чаму Шчэрбы i iх адвакат задавалi Шашок такiя блытаныя i, на першы погляд, незразумелыя пытаннi. Каб давесцi справу да суда, абавязкова трэба даказаць, што Альховiк падчас змены завяшчання на карысць Вярбiцкай быў недзеяздольны. Калi ўлiчыць, што яны цяпер, не тоячыся, абвiнавачваюць Вярбiцкую ў смерцi дзядзькi, iм гэта ўдалося.

– Казiмiра Францаўна, – парушыў маўчанне Смаляк, – у чым канкрэтна Шчэрбы абвiнавачвалi Вярбiцкую?

Старая неяк машынальна страсянула галавой, быццам вызваляючыся ад нечага цяжкага, i задумлiвым, разгублена-неспакойным позiркам паглядзела на следчага.

– Яны толькi пагражалi вывесцi зладзейку на чыстую ваду…

Смаляк з палёгкай уздыхнуў. Нiякiх «нявысветленых абставiн па справе», на што спасылаўся пракурор, не ўзнiкла, вiдавочна толькi, што Шчэрбы i Вярбiцкая будуць праз суд дзялiць маёмасць нябожчыка. Заставалася iх дапытаць, i можна ставiць кропку. Але ў душы Смаляк быў незадаволены, не было ўпэўненасцi, што справу Альховiка зноў не выцягнуць на белы свет. Яму вельмi карцела ведаць яшчэ аднаго зацiкаўленага чалавека – таго «дабрадзея» з гарадской пракуратуры, якi дапамагае Шчэрбам i робiць уцiск на Кучкуна.