Розин Ярандай - Йĕрсем çухалмаççĕ

Хаваслӑ юрӑ ман чуна та пырса тиврӗ, ҫапах клубра пӑчӑхса ларас килмерӗ, урама тухрӑм.

Тӗттӗмленнӗ ӗнтӗ. Сывлӑш уҫӑ, таса. Вӑштӑр-вӑштӑр ҫил вӗрет. Ҫур ункӑ уйӑх ҫутатать. Тӗпере ҫӑлтӑрсем выляҫҫӗ. Ял варринче парк пур иккен. Ҫавӑнта пырса кӗтӗм. Сисмерӗм те — умри акацин пӗр туратне хуҫса илтӗм.

— Ма йывӑҫа суранлатӑр? — илтӗнчӗ сасӑ.

Ҫӗр тӗпне анса кай — тӗмӗ леш енче хӗр ларать. Хирӗҫ калама пӗр вырӑнлӑ сӑмах тупаймарӑм: аптраса тӑтӑм.

— ӗте шӑйӑрттарсанах, ыратнине туятпӑр эпир, эмел сӗретпӗр. Йывӑҫ та чӗрӗ ӗсентаран. Тураттине хуҫсан, вӑл та асапланать, ― тӑн кӗртме тытӑнчӗ хӗр.

— Каҫӗ тӗлек, савӑк. Эсир, ав, пӗр-пӗччен, ― калаҫу пуҫларӑм эп.

— Качча кӗтетӗп.

— Кӗтетӗр пулӗ те… — хӗр умне пырса тӑтӑм эпӗ.— Тек таврӑнмасть вӑл. Тарӑхса-вӗчӗрхенсе уйрӑлнӑ вӑл. Ҫапла-и?

— Эсир, мӗн… юмӑҫ мар пулӗ те?

— Ҫук, юмӑҫ мар, сӑнанипе калатӑп. Ак пирус тӗпӗ, ― пирус тӗпӗ илтӗм эпӗ. ― Кӗлленме те ӗлкӗреймен. Шӑкӑл-шӑкӑл калаҫса, алӑ парса уйрӑлнӑ пулсан, пирус тӗпне пусса сӗнтермеллеччӗ. Вӑл ӑна аяккалла вӑркӑнтарнӑ. Кӑмӑлсӑрланса, ҫилленсе уйрӑлнине пӗлтерет ку.

— Тӗп-тӗрӗс, ― килӗшрӗ хӗр, унтан ҫапла каларӗ: — Мана ак мӗн тӗлӗнтерет. Улма-ҫырла ӗстеретпӗр. Йывӑҫа хӑҫан лартнине те, хӑҫан тата мӗнле апатлантарнине те — пӗтӗмпех пӗлетпӗр. Миҫе тонна ҫимӗҫ пуҫтарса кӗртессине те палӑртатпӑр, ҫапах ун тухӑҫӗ пӗрешкел пулмасть. Пӗр ҫулӗнче ытларах туса илетпӗр, тепӗр ҫулӗнче — сахалтарах. Эсир ак, юристсем, хваттер е магазин ҫаратнӑ ҫӗре пыратӑр. Кам ҫаратнине никам та курман, никам та пӗлмест — пурпӗрех вӑрра шыраса тупатӑр. Сирӗн ӗҫ питӗ кӑткӑс, ҫав тери кӑсӑк.

— Атя паллашатпӑр: Юра тесе чӗнеҫҫӗ мана.

— Пӗлетӗп, Юрий Иванович. Халь кӑна клубра калаҫрӑр. Пурне те килӗшрӗ. Рита ятлӑ эпӗ.

— Пур ӗҫ те интереслӗ Рита. ӗркенмелле мар кӑна. Тимлесе, вӑй хурса тӑрӑшмалла. Усӗмӗ пулать вара.

— Эп ҫапла шутлатӑп: ӗҫ кал-кал пытӑр тесен, туслӑх кирлӗ. Пӗр-пӗрне ӑнланни кирлӗ. Кӑмӑл хуҫӑлсан, ал-ура ҫыхланать, вӑй чакать. Кӑмӑл пӑсӑлчӗ ман кӗҫӗр. Тусӑм та… Ах, епле тӑрӗ-ши ыран? Ҫичӗ сехетпех ӗҫе ҫитмелле унӑн.

— Усӗрччӗ-им?

— Ҫук, ӗҫмест вӑл. Спортсмен. Хулана чӗнӗт вӑл мана. Эп ӑна хура тӑпраран уйӑрасшӑн мар. Ҫавӑнпа хирӗҫетпӗр эпир. Иксӗмӗр те Уйкасра ӗсрӗмӗр, пӗрле вӗрентӗмӗр. Вӑтам шкул хыҫҫӑн вӑл завода вырнаҫрӗ, слесаре вӗренсе тухрӗ. Иксӗмӗр те ялхуҫалӑх институтӗнче заочно вӗренетпӗр. Вӑл инженер-механик пулма хатӗрленет, эпӗ — агроном. Тӑван уй-хире калама ҫук юрататӑп. Улӑх-ҫарана та, вӑрмана та… Ҫӗр-аннерен нихҫан та уйрӑлмастӑп. Мӗн пӗчӗкренех уҫӑ сывлӑшра ҫӗреме-ӗҫлеме хӑнӑхнӑ. Ҫавӑнпа пӗр кун та завод таврашӗнче чӑтса тӑраймастӑп. Тусӑм ӑнланмасть мана. Хулана астарать. Общежити те параҫҫӗ тет. Заводӑн халь хушма хуҫалӑх пур имӗш. Унта агроном кирлӗ тет. Завод директорӗпе те калаҫса татӑлнӑ тусӑм. Эпӗ яхӑнне те ямарӑм. Хирӗҫсе кайрӑмӑр. Укӗтлерӗ-ӗкӗтлерӗ — пурпӗрех пӗр чӗлхе тупаймарӑмӑр. Тарӑхрӗ те аллине лӑст сулчӗ, хуланалла вӗҫтерчӗ.

— Ан пӑшӑрхан, ыран мирлешетӗр.

— Пӗртте иккӗленместӗп: ыранах вӗҫтерсе килет вӑл. Ыран каллех ӗкӗтлеме тытӑнать. Пурте хулана куҫса кайсан, уй-хирте кам ӗҫлет? Тата ялта та халь пурнӑҫ япӑх мар. Ача сачӗ пур. Культура керменӑ, йӑла ҫурчӗ, больница… Часах суту-илӗ ҫурчӗ хута каймалла. Пурӑнмалли ҫуртсем мӗн чухлӗ ҫӗкленчӗҫ ав! Совхоза ӗҫлеме юлнӑ ҫемьене тӗрех хваттер параҫҫӗ…

Хӗр калаҫма чарӑнчӗ те ҫӑлтӑрсем ҫине пӑхса илчӗ, кайма хатӗрленчӗ.

— Енчен хулара пӗр-пӗр пикепе паллашрӗ-тӗк, ― калаҫӑва тӑсасшӑн пултӑм эпӗ. ― Рита манӑҫа тухать вӗт.

— Никампа та паллашмасть вӑл, ― терӗ Рита. ― Мана кӑна юратать. Пӗррехинче хам та хула пикипе паллашма сӗнтӗм. Ма тӑтӑшах яла чупатӑн, вӑхӑта пустуй ирттеретӗн терӗм. Тусӑм тарӑхса кайрӗ: «Мана та, Ухватов пек авлантарса, ӗмӗр асаплантарасшӑн-и?» ― тесе хучӗ.

— Ухватовсем асапланаҫҫӗ-и вара? — пӗлмӗше петӗм эпӗ.

— Ох, еплерех те! Хӑй те, арӑмӗ те, савнийӗ те. Уйкасра Вадимӑн савнийӗ пур, Галя ятлӑскер. Ҫав тери правур хӗр. Шывра та путмасть, вутра та ҫунмасть. Канашлура пулчӗ паян. Сире чи малтан ыйту пачӗ. Вадима вара чунтан юратать. Ох, еплерех юратать. Ольӑна суранлатнӑ каҫ вӗсем пӗрле пулнӑ теҫҫӗ.

«Пӗрле пулнӑ… Мӗншӗн-ха Гальӑна пӗрре те допроса чӗнтермен?»

— Вадима тытса кайсан, епле ӗлерӗ Галя. Кулагина йӗре-йӗре тархасларӗ. «Вадим пӗр чӗптӗм те айӑплӑ мар», ― терӗ. Лешӗ кӑшкӑрса ҫеҫ тӑкрӗ: «Намӑса ҫухатнӑскер! Ҫын упӑшкине туртса илесшӗн-и?!.» Тата тем-тепӗр каласа намӑслантарчӗ. Ҫакӑн хыҫҫӑн Галя Кулагина курайми пулчӗ. Туртса-ҫӗрса тӑкма хатӗр вӑл халь ӑна. Паян пирӗн пата чупса пычӗ те Кулагин магазин заведующийӗ патӗнче ларать терӗ. Атьӑр кайса акт ҫыратпӑр та милици начальиикӗ патне ҫитерсе паратпӑр терӗ. Атте ал кӑна сулчӗ. Ан аппалан, Кулагина пурпӗрех ҫӗнтерейместӗн терӗ.