Эдгар По - Забойства на вулiцы Морг (на белорусском языке)

Я ўзяў пiсталеты, амаль не разумеючы, што раблю, не верачы пачутаму, а Дзюпэн працягваў свой маналог. Я ўжо гаварыў, што ў такiя моманты яго паводзiны набывалi абстрактны характар. У сваiх разважаннях ён, здавалася, звяртаўся да мяне. Гаварыў ён цiха, але нешта ў яго iнтанацыi гучала так, нiбыта ён звяртаўся да кагосьцi на вялiкай адлегласцi, не адводзячы ад сцяны пазбаўленых усялякага выразу вачэй.

- Тое, што галасы, якiя пачулi людзi, што беглi па лесвiцы, не належалi нябожчыцам - дастаткова абгрунтавана доказамi. У вынiку знiклi ўсялякiя сумненнi наконт таго, што старая кабета магла спачатку забiць дачку, а потым кончыць самагубствам. Я гавару пра гэта таму, каб растлумачыць ход сваiх меркаванняў, бо фiзiчнае сiлы мадам Л'Эспанэ было зусiм недастаткова, каб запiхнуць труп дачкi ў комiн, дзе яго знайшлi, ды i выгляд яе цела выключае ўсялякую думку аб самазабойстве. Забойства, такiм чынам, было здзейснена нейкiм трэцiм бокам, менавiта яму i належалi галасы людзей, што сварылiся памiж сабой. Давай звернемся цяпер не ўвогуле да сведчання пра тыя галасы, а да таго, што было "асаблiвае" ў тых сведчаннях. Ты заўважыў у iх што-небудзь "асаблiвае"?

Я заўважыў, што калi ўсе сведкi пагаджалiся ў сваiх меркаваннях наконт таго, што хрыплы голас належаў французу, то думкi наконт пранiзлiвага, альбо, як адзiн сведка сказаў, рэзкага голасу значна разыходзiлiся.

- Гэта было само сведчанне, - запярэчыў Дзюпэн, - але яго асаблiвасць у iншым. Ты не заўважыў самае характэрнае. А тое-сёе варта было заўважыць. Меркаваннi сведкаў наконт хрыплага голасу, як ты адзначыў, супалi i былi аднадушныя. Што ж датычыцца пранiзлiвага голасу, асаблiвасць тут вынiкае не з таго, што iх паказаннi не супалi, а з таго, што, калi iталiец, ангелец, гiшпанец, галандзец i француз спрабавалi апiсаць яго, кожны адзначыў, што голас належыць iншаземцу. Кожны ўпэўнены, што гаварыў не яго суайчыннiк. I кожны суадносiў яго не з голасам прадстаўнiка нацыi, на мове якой ён мог гаварыць, а з той цi iншай iншаземнай гаворкай. Француз лiчыць, што гэта голас гiшпанца i што "змог бы разабраць некалькi слоў, калi б быў знаёмы з гiшпанскай мовай". Галандзец сцвярджае, што гэта быў француз, але мы ведаем, што, як было заяўлена, "так як сведка не разумее французскай мовы, допыт вёўся праз перакладчыка". Ангелец лiчыць, што гэта голас немца i што ён "не разумее нямецкай мовы". Гiшпанец упэўнены, што гаварыў ангелец, "але мяркуе аб гэтым па iнтанацыi, бо не ведае ангельскай мовы". Iталiец лiчыць, што голас расейца, але "нiколi не гаварыў з сапраўдным расейцам". Думка другога француза, акрамя таго, адрознiваецца ад меркавання першага, i ён упэўнены, што голас належаў iталiйцу, але, сам не валодаючы гэтай мовай, як i гiшпанец, "грунтуе свае меркаваннi на iнтанацыi". Як бачым, голас мусiў быць сапраўды незвычайным, калi пра яго атрымалi такiя сведчаннi! - i калi ў яго iнтанацыi нават выхадцы з пяцi вялiкiх рэгiёнаў Эўропы не маглi разабраць штосьцi iм знаёмае! Ты скажаш, што гэта мог быць голас азiята або афрыканца. I азiятаў, i афрыканцаў - не так многа ў Парыжы, але, не адмаўляючы цалкам такой iдэi, я проста звярну тваю ўвагу на наступныя тры акалiчнасцi. Голас быў вызначаны адным сведкам "хутчэй рэзкiм, чым пранiзлiвым". На думку двух iншых, гаворка была "хуткая, але няроўная". Нiкому не ўдалося разабраць нiводнага слова, нiводнага гуку.

- Не ведаю, - працягваў Дзюпэн, - якое ўражанне могуць выклiкаць у цябе мае меркаваннi, але я не вагаючыся заяўляю, што абгрунтаваных высноў, якiя вынiкаюць на падставе гэтай часткi сведчанняў - той часткi, што датычыцца хрыплага i пранiзлiвага голасу, - дастаткова для таго, каб узнiклi падазрэннi, якiя вызначаць далейшы ход разгадкi таямнiцы. Сказаўшы "абгрунтаваныя высновы", я не вельмi дакладна выказаў свае думкi. Я меў на ўвазе, што гэта адзiныя магчымыя высновы i што яны непазбежна вядуць да падазрэння, як да адзiнага вынiку. Аднак, чаго датычыцца гэта падазрэнне, я пакуль не скажу. Проста хачу, каб ты меў на ўвазе, што для мяне яно было дастаткова пераканаўчае, каб надаць канкрэтную форму - адпаведны напрамак - маiм вышукам у спальнi старой жанчыны.

Давай у думках вернемся ў той самы пакой. Што перш за ўсё мы будзем там шукаць? Выхад, якi выкарысталi забойцы. Мы з табой, вядома, не верым у звышнатуральныя з'явы. Не злыя ж духi забiлi мадам i мадэмуазель Л'Эспанэ. Тыя, хто здзейснiў забойства, iснавалi рэальна i, каб знiкнуць, карысталiся рэальнымi шляхамi. Але якiмi? На шчасце, ёсць толькi адзiн спосаб вырашыць гэту праблему, i гэты спосаб павiнен прывесцi нас да канкрэтнай высновы. Давай разгледзiм паслядоўна ўсе магчымыя шляхi ўцёкаў. Зразумела, што ў той час, калi натоўп бег уверх па лесвiцы, забойцы былi ў спальнi, дзе знайшлi мадэмуазель Л'Эспанэ. Таму выхады мы шукаем толькi ў гэтых двух памяшканнях. Палiцэйскiя абшукалi ўдоўж i ўпоперак падлогу, столь, кожную цаглiну ў сценах. Нiводзiн патаемны выхад не мог аказацца па-за межамi iх пiльнай увагi. Але, не давяраючы iх вачам, я праверыў усё сам. Што ж, патаемных выхадаў там не было. Абое дзвярэй з пакояў у калiдор былi надзейна замкнёныя, ключы ўстаўлены знутры. Звернемся цяпер да дымаходаў. Хоць у нiжняй iх частцы шырыня звычайная, вышэй яны звужаюцца настолькi, што там не пралезе нават больш-менш укормлены кот. Упэўнiўшыся, што ўсе згаданыя шляхi для ўцёкаў - абсалютна немагчымыя, нам не застаецца нiчога iншага, як звярнуць сваю ўвагу на вокны. Калi б хто паспрабаваў вылезцi праз вокны, што ў пакоi ад вулiцы, гэта б адразу заўважылi людзi, што тоўпiлiся на вулiцы. Забойцы мусiлi ў такiм выпадку ўцякаць праз вокны, што выходзяць у двор. Што ж, прыйшоўшы да гэтай высновы шляхам такiх лагiчных разважанняў, нам, як прыхiльнiкам фiласофскага падыходу да вышукаў, не варта адмаўляцца ад яе на падставе таго, што здаецца на першы погляд немагчымым.