Adam Mickiewicz: Żywila

Przyjaciel lat dziecinnych ojca mojego, przypomniawszy sobie w tych czasach, iż jeden z najpierwszych jego utworów był drukowany w ówczesnych pismach periodycznych 1 1 pisma periodyczne – dziś: czasopisma. [przypis edytorski] wileńskich, odszukał go i przysłał mi kopię, którą podzielić się z publicznością poczytuję sobie za obowiązek.

Jest to zaledwo szkic tylko, ale miłośnicy poezji jak miłośnicy sztuk pięknych zawsze wyłącznym uczuciem otaczali szkice ręką mistrzów kreślone. Powiastkę dzisiejszą uważać można za pierwszy rys wielkiego poematu. Żywila ukazała się bezimiennie, w numerze 123 „Tygodnika Wileńskiego”, dnia 28 lutego 1819 r. (Ojciec mój wówczas zaledwo 20 rok życia kończył) pisana językiem starodawnym, do tytułu dodana była wskazówka, że podanie wyjęto ze starożytnych rękopismów 2 2 rękopism – dziś popr.: rękopis. [przypis edytorski] polskich, udzielonych redakcji przez P.S.F.Z. Taż sama myśl natchnęła później Grażynę i Wallenroda , a widać w niej nawet tenże sam sposób obrobienia przedmiotu.

Pod gniotem 3 3 gniot – tu: ciężar. [przypis edytorski] cenzury podejrzliwej, poeci nasi często byli zmuszeni uciekać się do roli bajko-pisarza, który nie mogąc wprowadzić na scenę ludzi, daru mowy zwierzętom udziela, i tak za pomocą przypowieści wykłada prawdy lub rozwija uczucia, wygnane z dziedziny życia politycznego. Z wyłącznym talentem i dowcipem używał tego sposobu Julian Niemcewicz 4 4 Niemcewicz, Julian Ursyn (1757–1841) – poeta, powieściopisarz i dramaturg polskiego Oświecenia, poseł Sejmu Wielkiego. [przypis edytorski] . Ojciec mój, kreśląc obowiązki względem ojczyzny, nieraz bohaterów poematów swoich szukał w odległych dość epokach, aby ich słowa, zupełnie dla rodaków przezroczyste, w oczach nieprzyjaciela zdawały się być tylko prostą historią. Takie utwory utrzymywały miłość Ojczyzny i nienawiść obcego jarzma.

Władysław Mickiewicz

Paryż, 21go maja 1868 r.

Grekowie i rzymskiej historiej pisarze 5 5 Grekowie i rzymskiej historiej pisarze etc. – sam Mickiewicz napisał Żywilę archaizowaną polszczyzną, co wymusiło nietypowe decyzje redakcyjne. Uaktualniono zatem interpunkcję i fonetykę, unikając zmian składniowych i leksykalnych, a bardzo ostrożnie modyfikując fleksję. Innymi słowy, tekst docelowo ma sprawiać wrażenie archaizacji dokonanej współcześnie. [przypis edytorski] dosyć nam ku zbudowaniu podali o cnotliwych a prawie 6 6 prawie (daw.) – prawdziwie, naprawdę. [przypis edytorski] męskiego serca białych głowach, więc i Litwie naszej na podobnych nie zeszło przykładach 7 7 na podobnych nie zeszło przykładach – nie zabrakło podobnych przykładów. [przypis edytorski] ; gdyby jedno 8 8 jedno (daw.) – tylko. [przypis edytorski] kto w dziejach ony wypatrzyć, a złotym piórem okryślić 9 9 okryślić – tu: opisać. [przypis edytorski] chciał: ale wżdy 10 10 wżdy (daw.) – jednak. [przypis edytorski] widząc, iż nikt o tym jako żywo nie myśli, wziąłem przed się 11 11 wziąłem przed się – dziś: przedsięwziąłem, postanowiłem. [przypis edytorski] ile ze mnie będzie, krótką historyjkę ze staroświeckich ksiąg wyjętą, po prostu wam przełożyć.

Około lata Pańskiego 1400 panowało w Nowogródku, Słonimie i Lidzie możne i potężne książę 12 12 książę – w dawnej polszczyźnie wyraz ten występował w rodzaju nijakim. [przypis edytorski] na imię Koriat, u tego zasię była córka jedynaczka, arcy-nadobna niewiasta; zwano ją Żywila, to jest Diana 13 13 Diana (mit. rz.) – bogini łowów, przyrody i księżyca. [przypis edytorski] : gdyż i gładkością 14 14 gładkość (daw.) – piękność. [przypis edytorski] prawie cudną boginiej 15 15 boginiej – dziś popr. forma C.lp: bogini. [przypis edytorski] tej równała się, i myślano pospolicie, iż ku małżeńskim ślubom znaczne wstręty miała; bo gdy książęta a pany możne z dalekich stron przysyłali posły, upraszając ją sobie ku małżeństwu, wszystkim stale wzbraniała się: stąd wieść szła, iż w panieńskim stanie do końca żywota być chce. Ano wcale 16 16 wcale (daw.) – całkiem. [przypis edytorski] inaksze były tych uporów przyczyny. Księżniczka Żywila od czasu niejakiego rozmiłowała się skrycie Litwina Poraja 17 17 rozmiłowała się skrycie Litwina Poraja – dziś popr.: rozmiłowała się skrycie w Litwinie Poraju. [przypis edytorski] , męża z rycerskim sercem, który przez swe wyśmienite przewagi wojenne mocno był księciu Koriatowi spodobany; i w niebycie jego 18 18 w niebycie jego – w jego nieobecności. [przypis edytorski] rząd nad wszem państwem sprawował, skąd nietrudno mu było z lubownicą swoją tajemne schadzki miewać, gdzie by miłości swoje wynurzali 19 19 wynurzać – zwierzać, ujawniać. [przypis edytorski] i wzajemnie się pocieszali.

Stało się, iż krótko potem wrócił z wojny książę Koriat i zasmucił się niepomału 20 20 niepomału (daw.) – bardzo. [przypis edytorski] , wielką w kochanej córce swoiej upatrując przemianę. One łzy, one wzdychania, one bladości, one lękania się i drżenia ustawiczne przed ojcem, dały mu wszystko, jako było, wyrozumieć. „Córko odrodna – zawołał – wiodła cię rozpusta a wszeteczność, iż zhańbiłaś na wieki dom ojcowski, idź precz sprzed oblicza mego; i ty, i kto cię na tę niecnotę zaprawił, śmiercią okrutną pomrzecie”. Jakoż wytrąbiono z urzędu po mieście, iż kto by wymienił gamrata 21 21 gamrat (daw.) – kochanek. [przypis edytorski] księżniczki Żywili, abo o nim lice 22 22 lice (daw.) – dowód rzeczowy. [przypis edytorski] jakowe powziął, bogato udarowan odejdzie. Alić trąbienie na świat poszło, gdyż nikt nie był, co by o skrytych miłościach onych coś wiedział, abo wiedząc, Koriatowi doniósł. Księżniczka Żywila była w szczególnym zamiłowaniu u sług i poddanych swoich, a na rycerza Poraja, który pokutnie nieszczęścia swego płakał, a na dworze w wesołą twarz ubrać się umiał, żadne jako żywo nie przyszło podejrzenie.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

pisma periodyczne – dziś: czasopisma. [przypis edytorski]

rękopism – dziś popr.: rękopis. [przypis edytorski]

gniot – tu: ciężar. [przypis edytorski]