Bolesław Prus: Lalka, tom pierwszy

zabrać Bośnię i Hercegowinę – Bośnia; kraina w północno–zachodniej części Jugosławii na południe od rzeki Sawy (główne miasto Sarajewo). Hercegowina znajduje się między Bośnią a Czarnogórzem. Po zawarciu pokoju w San Stefano Austria zażądała okupacji Bośni i Hercegowiny, które należały wówczas do Turcji. [przypis redakcyjny]

Czy chciałeś, ażebym został tureckim Wallenrodem? – aluzja do bohatera poematu Mickiewicza Konrad Wallenrod (1823). Wokulski zostałby „tureckim Wallenrodem”, gdyby wykorzystując swoje stanowisko dostawcy armii rosyjskiej działał na jej szkodę w interesach Turcji. Tym ironicznym pytaniem Wokulski podkreśla, że jego działalność nie miała żadnego związku z polityką. [przypis redakcyjny]

kundman (z niem.) – stały odbiorca. [przypis redakcyjny]

„Kurier” – „Kurier Warszawski”, popularna gazeta konserwatywnych sfer mieszczańskich i arystokratycznych w Warszawie (wychodziła od r. 1821). [przypis redakcyjny]

żywe obrazy – rozrywka towarzyska polegająca na tym, że grupa osób, przebranych w odpowiednie kostiumy, przedstawiała jakąś scenę historyczną albo alegoryczną. [przypis redakcyjny]

Przechodniu nasz, ach! co się z tobą stało? – cytat z wiersza Mickiewicza Do H *** ( Wezwanie do Neapolu ). Prus przytacza jak zwykle z pamięci; u Mickiewicza: „Pielgrzymie nasz…” [przypis redakcyjny]

Przed piętnastoma – w domyśle: laty, a więc w r. 1863; pojawia się tu kolejna aluzja do udziału Wokulskiego w powstaniu styczniowym. [przypis redakcyjny]

Aleja Ujazdowska – najpiękniejsza, niegdyś głównie spacerowa aleja w Warszawie. Wznoszą się wzdłuż niej zabytkowe pałace, rozciągają stare parki. Poważnie zniszczona w czasie powstania warszawskiego, została całkowicie odbudowana (obecnie przecina ją Trasa Łazienkowska). [przypis redakcyjny]

krocie – tysiące (liczba bardzo duża, ściślej nie określona). [przypis redakcyjny]

zdarzenia polityczne – zapewne powstanie styczniowe, a następnie represje rządu rosyjskiego oraz reforma uwłaszczeniowa. [przypis redakcyjny]

Wiktor Emanuel II (1820–1878) – król Sardynii w latach 1849–1861, po zjednoczeniu Włoch w r. 1861 król włoski. [przypis redakcyjny]

epuzer – kandydat do małżeństwa. [przypis redakcyjny]

Resursa – dosłownie: źródło pomocy, dochodu. Nazwa związków towarzyskich oraz należących do nich lokali. – W Warszawie istniały dwie resursy: wielka, czyli Kupiecka, i Obywatelska, przy czym właśnie Resursa Obywatelska miała bardziej mieszczański charakter. [przypis redakcyjny]

wist – czteroosobowa gra w karty. [przypis redakcyjny]

modelowy – tu w znaczeniu wzorowej piękności. [przypis redakcyjny]

heban – drzewo rosnące w ciepłych krajach o naturalnym czarnym kolorze, bardzo twarde i ciężkie, używane w meblarstwie. [przypis redakcyjny]

palisander – drewno z drzew południowo-amerykańskich (jacarandy), używane na forniry. [przypis redakcyjny]

Jezioro Genewskie – największe i bardzo malownicze jezioro szwajcarskie na granicy Szwajcarii i Francji. [przypis redakcyjny]

wodospad Renu – w górnym biegu Ren tworzy wiele wodospadów, np. pod Szafuzą w Szwajcarii. [przypis redakcyjny]

kinderbal (z niem.) – zabawa dla dzieci. [przypis redakcyjny]

Olimp – najwyższe pasmo górskie w Grecji; w greckiej mitologii siedziba bogów. [przypis redakcyjny]

sztambuch – album, pamiętnik. [przypis redakcyjny]

welinowy papier – biały gładki papier, wysokiego gatunku. [przypis redakcyjny]

wygalonowani – w liberii obszytej galonami, czyli złotą lub srebrną taśmą. [przypis redakcyjny]

obrazy rodzajowe przedstawiają ludzi jako typy pewnych warstw społecznych wśród codziennych zajęć. [przypis redakcyjny]

froter – pracownik zajmujący się woskowaniem i polerowaniem podłóg. [przypis redakcyjny]

W pocie czoła pracować będziesz – w Starym Testamencie słowa Boga skierowane do Adama po popełnieniu przez niego grzechu pierworodnego. [przypis redakcyjny]

Wulkan – w mitologii rzymskiej bóg ognia i opiekun kowalstwa. [przypis redakcyjny]

cyklopowie – w mitologii greckiej demony ognia, jednookie olbrzymy, które sporządzały dla Zeusa pioruny. [przypis redakcyjny]

Zygmunt – mowa o Zygmuncie Krasińskim. [przypis redakcyjny]

Okopy Św. Trójcy – dawna warownia przy ujściu Zbrucza do Dniestru, pod Kamieńcem Podolskim. W Nie-Boskiej komedii (1835) Krasiński przedstawił Okopy Św. Trójcy jako ostatnią twierdzę, gdzie broni się arystokracja. [przypis redakcyjny]

marszałek – tu przedstawiciel szlachty z całej guberni prowadzący zarazem księgi rodowodowe szlachty. [przypis redakcyjny]

posąg Apollina – Apollo: w greckiej mitologii starożytnej bóg słońca i sztuk pięknych, zwykle przedstawiany w sztuce jako idealnie piękny młodzieniec. [przypis redakcyjny]

mistyczny – tu w znaczeniu: tajemniczy, nadprzyrodzony. [przypis redakcyjny]

legia honorowa – najwyższy order francuski ustanowiony przez Napoleona w 1802 r. [przypis redakcyjny]

dystylator – tu: fabrykant wódek (dziś: destylator). [przypis redakcyjny]

prałat – wyższy duchowny w Kościele katolickim. [przypis redakcyjny]

woda różana – rozczyn wodny olejku różanego. [przypis redakcyjny]

liberalny – tu: w znaczeniu zwolennika swobody obyczajów. [przypis redakcyjny]

deputacja – poselstwo. [przypis redakcyjny]

hrabia Chambord (1820–1883) – potomek rodu Bourbonów, wnuk Karola X, pretendent do tronu francuskiego, znany pod imieniem Henryka V. [przypis redakcyjny]

cher cousin (fr.) – drogi kuzynie. [przypis redakcyjny]

Adonis – w mit. gr. piękny młodzieniec, kochanek bogini Afrodyty. [przypis redakcyjny]

idiosynkrazja – wstręt do pewnych przedmiotów, pokarmów, osób. [przypis redakcyjny]