Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Для вашага дабра? Скажыце мне!"

"Нічога!-

Падтакнуў Конаўка.- Я помню тую пору,

Як ён быў гол, а зараз нос дзярэ ўжо ўгору

І дзьмецца: пху, пху, пху! Паклікаў на вяселле,

Паю, а ён не п'е. "Я не магу,- мне меле,-

Так многа піць, як вы, без меры і граніцы".

Вось далікацік з марымонцкае мучыцы!

Не піў, мы ў горла ліць, ён зазлаваўся дужа.

Чакай, я з Конаўкі налью табе, мой дружа!"

"О ёсць,- сказаў Хрысціцель,- і ў мяне прычына

Яго крапіць. Мой сын разумны быў хлапчына,

А зараз, па віне Суддзі, мой небарака

Так адурэў, што ўсе яго зваць сталі Сакам.

Казаў яму: "Чаго ты прэшся ў Сапліцова?

Калі заловяць, лазня будзе там гатова!"

А ён ізноў - да Зосі цераз луг, каноплі.

Злавіў яго, давай драць вушы, сыпаць кроплі;

Ён плача і крычыць: "Як, тата, ты б не біўся,

Туды ісці я мушу". Тут я разгубіўся:

"Ды што з табой?" "Я,- кажа,- ў Зосю улюбіўся!"

Ён хоча глянуць на яе! Вось небарака!

Кажу Суддзі: "Аддай, пан, Зосю нам за Сака!"

Ён кажа: "Замалая, пачакай тры годы,

І як сама захоча!" Лотра! Жджэ нагоды

Аддаць другому. Вось як скокну на вяселле

Ды крапяну сваім Крапілам па пасцелі!.."

"I гэты лотра,- ўскрыкнуў Ключнік,- тут пануе

І вось паноў даўнейшых грабіць і руйнуе!

Ці ж так Гарэшкаў памяць і імя ўжо згіне?

А дзе ж удзячнасць? Мо няма яе ў Дабрыне!

Браты! Вы ж з царскай сілай думалі змагацца,

А тут Сапліцы раптам пачалі баяцца!

Страх вам турмы? Браты! Ды я ж стаю пры праве!

Я вас не клічу на разбой! У гэтай справе

Ужо выйграў Граф, дэкрэтаў мае ён нямала,

Адно іх выканаць! Заўсёды так бывала -

Дэкрэты трыбуналаў шляхта спаганяла,

А перш за ўсіх Дабрынскія, дык вось і стала

Расці ў вас слава. Бо, Дабрынскія, вы ж самі

Ў наездзе Мыскім ваявалі з маскалямі.

Прывёў іх генерал расейскі Вайніловіч

І лотра, друг яго, Воўк з вёскі Лугамовіч,

Вы ж помніце, як Воўка мы ў палон узялі

І як на бэльцы ў пуні вешаць ужо сталі

За тое, што сялян душыў, Маскве прадаўся.

Жывым тады праз літасць мужыкоў застаўся

(З маім Сцізорыкам аднак не размінецца).

Наездаў гэтулькі ўжо мне не давядзецца

Адбыць, з якіх выходзілі мы са здабычай

І славай, як шляхоцкі патрабуе звычай!

Ды што пра тое ўспамінаць! Пан Граф дэкрэты

Ўсё вырабляе, судзіцца за замак гэты,

А з вас ніхто не спачувае адзіноце

Яго і, з ласкі ворага, яго згрызоце.

Няма ў яго сяброў, апроч мяне, нікога

І вернага майго Сцізорыка старога!"

"Ну і Крапіла,- тут Хрысціцель адазваўся,-

Дзе ты, там я - плясь, плясь! Адзін ты не застаўся,

Што два, то два. Дальбог, ты маеш меч, Гервазы,

А я Крапіла. Будзем чысціць ад заразы

Вакол: шах-шах, плясь-плясь! Яны няхай гамоняць".

"Браты ж мо Бартка,- ўткнуўся Брытва,- не прагоняць;

Што вы намыліце, то Брытва зголіць чыста".

Я з вамі,- Конаўка прамовіў урачыста.-

Калі яны ніяк не выберуць маршалка,

Нашто мне галасы ці галкі? Во дзе галка

(Тут выняў з кішані са звонам куляў жменю).

Вось галкі! Ўсе аддам Сапліцаў пакаленню!"

"I мы,- Скалуба крыкнуў,- пойдзем разам з вамі!"

"I мы ўсе!- шляхта крыкнула.- мы з братамі!

Рубайла хай жыве! Гайда граміць Сапліцу!"

І ўсіх пераканаў Гервазы ў мове гладкі,

Бо кожны меў з Суддзём якіясь непаладкі,

Як часта у суседстве: то за шкоду ў полі,

То за парубку, то за межы, а найболей

Іх зайздрасць, што Суддзя багаты, падбівала.

Так пачуццё нянавісці ўсіх аб'яднала.

Вакол Гервазага падняўся гоман бурны,

Ўзняліся шаблі, палкі...

Мацек моўчкі хмурны

Падняўся з лавы і, зрабіўшы два-тры крокі

К сярэдзіне святліцы, рукі ўзяў у бокі.

Тут, глянуўшы вакол з дакорам і сурова,

Паволі вымаўляць пачаў за словам слова,

З прыпынкамі, з прыціскам: "Дурні вы, дурніцы!

Дык дурні ж вы! Мука камусьці, вам - кастрыца!

Пакуль вялася аб радзіме тут нарада

І аб агульных справах, дык вам, дурні,- звада,

Што нельга ні падумаць, ні дагаварыцца.

Замест парадку, ладу, дурні, вы - сварыцца!..

А хай за дробязь помсты здарыцца нагода

Вам, дурні, дык адразу лад у вас і згода!

Вон з хаты! Бо я, Мацек, вас... да міліёнаў

І тысяч тысячаў фур, бочак і фургонаў

Чарцей!!!.."

Заціхлі ўсе, як ляснутыя громам.

Ды раптам гоман, крык падняўся дзесь за домам:

"Ура! пан Граф!" Ён ўз'язджаў на двор Мацееў

Узброены і збройных дзесяць з ім жакеяў.

Пад Графам добры конь, і выгляд Графа панскі:

На ім плашч колеру гарэха, італьянскі,

Шырокі, без рукаў, як быццам пакрывала,

Што цераз плечы стройна долу ападала.