Неизвестно - Дубянецкі

4 чэрвеня 1988 года. Сёння мяне ў бальніцы наведалі Стась (брат Міхала Дубянецкага – рэд.) і Алег Бембель. Алег прынёс апошні “ЛіМ”. Яшчэ ніколі не было ў гэтай газеце жахлівейшага матэрыялу. Усё лічылася, што самыя страшныя матэрыялы – гэта пра крывавыя справы фашыстаў на нашай зямлі. Але ж цяпер дайшла чарга і да крывавых спраў бальшавікоў.

На 14-й і 15-й старонках з уступам Васіля Быкава змешчана сведчанне Зянона Пазняка і Яўгена Шмыгалёва пра бальшавіцкі генацыд на Беларусі. “Курапаты – дарога смерці” – так называецца гэты крык аб помсце.

Побач з загалоўкам здымак, зроблены пры эксгумацыі магіл расстраляных ахвяр (эксгумацыю рабілі аўтары з дапамогай навакольных жыхароў). Стралялі, як правіла, у патыліцу. На некаторых чарапах па дзве кулявыя дзіркі – дабівалі.

Трэба выкрыць усіх гэтых сталінскіх забойцаў!

Мабыць, давядзецца мне сваю гісторыка-мемарыяльную камісію зарыентаваць на шырокамаштабны росшук ахвяр савецкага рэжыму 1920 – 1950-х гадоў… Аднавіць былую народную назву “Дарога смерці” – той дарогі, па якой энкавэдзісты вазілі беларусаў на смерць. На тых 10 – 15 гектарах таго сталінскага лагера імгненнай смерці пабудаваць мемарыяльны лагер. Упісаць яго ў памяць усіх народаў свету!

6 чэрвеня 1988 года. Галя прынесла ад Міхася Мушынскага кнігу “Янка Лучына. Творы: вершы, нарысы, пераклады, лісты”, якую ў свой час ён уклаў і забяспечыў прадмовай і каментарыямі. Кніга пачыналася выдавацца яшчэ пры маім дырэктараванні, а выйшла ў свет з месяц таму назад. Пасля майго адыходу адтуль яе моцна скарацілі, давялося нават значна звужаць пераплётны карэньчык. Дарэчы, Леанід Прагін, мастацкі рэдактар, прэзентаваў мне першы варыянт вокладкі.

Карацей кажучы, мой удзел у выпуску гэтай кнігі падсумаваны такім чынам: “Хрышчонаму Бацьку гэтага выдання Міхаілу Фёдаравічу Дубянецкаму – шанаванне і ўдзячнасць ад імя Я. Лучыны. Ул. Мархель 6. 06. 1988 г.”

Бедны Ян Неслухоўскі. Напэўна, ніколі і не марыў пра сваё такога ўзроўню выданне.

Галя прыйшла да мяне даволі позна, недзе каля 9-й гадзіны вечара. Прытым цікава, што да такога часу затрымалася на працы. Гэта і ім там незвачайна таксама, але ж быў “надзвычайны” занятак. Абмяркоўвалі, лепш сказаць, судзілі маладых вучоных, кандыдатаў навук Язэпа Янушкевіча, Пятра Васючэнку і аспіранта Алеся Бяляцкага за іх удзел у літаратурным аб’яднанні “Тутэйшыя”. Разбіралі “маніфест” гэтай арганізацыі. Нечакана для ўсіх вельмі жорсткую пазіцыю заняў дырэктар Інстытута літаратуры заўсёды лагодны Віктар Каваленка. Ён заявіў, што адмаўляецца кіраваць навуковай працай аспіранта Бяляцкага. “А гэта, сказаў, раўназначна выключэнню з аспірантуры. Калі знойдзеце іншага кіраўніка, дык пакуль дазволім застацца. Паглядзім на паводзіны, а там вырашым”.

Апрача таго, В. Каваленка здзівіў шмат каго тым, што падтрымаў тут тое рэакцыйнае выступленне Івана Навуменкі на апошнім Пленуме СП БССР.

Добра выступіла ў абарону хлопцаў Ірына Багдановіч. Моцна падтрымаў іх Адам Мальдзіс. Між іншым ён сказаў, што калі ў 1960-х гадах пачыналіся замаразкі пасля той памятнай хрушчоўскай адлігі, дык у аналагічнай сітуацыі нехта стукнуў аб стол, выгукнуўшы: “У рэшце рэшт, быў ХХ з’езд ці яго не было?!” “Мне таксама, – сказаў Адам, – хочацца грукнуць тут і спытаць, ці ёсць у нас перабудова, ці яе няма?!”. Нармальна выступіў і Міхась Мушынскі, пагана і непісьменна (!) “доктар” Васіль Жураўлёў – як заўсёды.. Прысутныя ад парткама Акадэміі навук увесь час задавалі хлопцам – вядома ж, па-руску – правакацыйныя пытанні.

7 чэрвеня 1988 года. Не выходзіць з галавы ўчарашняе судзілішча над хлопцамі, што хочуць, каб Беларусь была Беларуссю.

Шкада хлопцаў. Чаму контррэфармацыя пачынаецца з Інстытута літара­туры?..

Мяне некаторыя перасцерагалі ад Язэпа, абвінавачвалі яго з кар’ерызме, а зна­чыць, і ў здольнасці на нягодныя прыстойнага чалавека ўчынкі. Я, як магу, пераконваю такіх “псіхолагаў чалавечых душ” у адваротным. І правільна, відаць, раблю.

Дзякаваць Богу, я ў нашым новым адраджэнцкім руху бачу найлепшых лю­дзей. Праўда, не без таго, кадэбісты не спяць: яны абавязкова засылаюць да нас сваіх шпегаў. А гэта зусім рабіць ім стала няцяжка цяпер, калі мы згуртоўваемся ў розныя аб’яднанні, таварыствы, камісіі Фонду культуры і г.д.

У мінулую суботу-нядзелю ў Мілавідах быў фэст з выпадку 150-годдзя з дня нараджэння Кастуся Каліноўскага і 125-гадовага юбілею Паўстання’1863. Магчыма, па калектывах гэта пачалася ўжо расправа над удзельнікамі – паводле даносаў тых, “шэрых ценяў”, як Галя назвала іх у сваім вершы “Купалле”.