Ганна Навасельцава: Святло зямлі Неўрыда

У сны чарадзея прыходзіла Каліна. Тады клікаў свае чары неўр, спрабаваў прадказаць сваю будучыню. Але чары бачылі толькі схаваны ў смузе няроўны магічны шлях, што магло значыць толькі адно: будучыня залежала ад самога неўра. А Каліна звала. Яе голас гучаў усё мацней і мацней. І перажываў неўр тую горыч і асалоду, тыя надзеі і расчараванні, якія напаткалі невядомую чараўніцу. Няхай неўр не ведаў яе, але магія спагады клікала да той, што стварала самыя вялікія для смяротнага чары. Чары, за якія трэба аддаць жыццё ...Ярка ўспыхвалі гронкі каліны, і гэтак жа ярка зіхцелі для неўра гронкі ўспамінаў, якіх ён асцярожна дакранаўся магіяй. Нашто ты паміраеш, Каліна? А ў адказ нібы адчуваў чарадзей горкі смак ягад у роце. Смак жыцця...

Тады зрываўся ў свой шалёны бег ваўкалак. У абліччы ваўкалака яшчэ больш яркім бачыў чарадзей прамяністае святло, што вялікай, шырокай хваляй сыходзіла ад Каліны. Чырвоныя зоркі гронак, горкі смак. Здавалася, у свеце няма больш нічога, акрамя іх. Каліна была святлом...

Святло адхінала цені небыцця, пазначала шлях у бясконцай, паўсюднай шэрані. Гарчыла роспаччу вялікіх страт, але гэты горкі смак прымушаў змагацца, а зна­чыць — жыць. Ззаду заставалася ўсё больш і больш чорных, пазначаных толькі смуткам, шляхоў. Ён не хацеў змагацца, ён стаў ужо амаль ценем. Толькі спакою і вечнага забыцця, толькі спакою. Але спакою не дае горкі смак... Такі зманлівы, горкі смак каліны...

Ён нібыта цягнуў на вузкі, запарушаны шэрым пылам мосцік. Чарадзей адразу адчуў, як хістка загайдаліся бярвенні. Іх злучала толькі магія, якая была чужой гэтаму свету. Але мост належаў гэтаму свету, належаў небыццю. З цяжкасцю даваўся кожны крок, бо імкнуўся ён пайсці адтуль, адкуль не вяртаюцца. Бачыў чарадзей, як ступаюць на мост тыя, хто ішоў у ягоны бок. З таго свету ў гэты, з быцця ў небыццё... Калісьці і ён так ішоў. Але не памятаў чарадзей таго сумнага шляху. Памяць сцірае вялікі час.

Крок, яшчэ крок. Пагойдваецца пад нагамі цёплае, шурпатае, нечакана знаёмае дрэва. Уроце становіцца нясцерпна горача. Калінавы смак... Калінавы мост... Мост жыцця і смерці. Чалавечай, чарадзейнай, боскай. Нават тых, хто, здавалася б, не мае смерці. Цмокаў, калі іх забівае ўсеўладны Пярун. Чаму ён успомніў пра цмокаў? Для ўсіх аднолькавая смерць. Так зманліва кліча другі бок моста... Яшчэ адзін крок.

Налятае вецер, буран. Адкуль ён у небыцці? Яго не павінна быць. Заціхае няспыннае калыханне бярвенняў, і бачыць чарадзей на другім баку постаць. Аблічча смяротнага, за якім угадваецца бессмяротны. Воін, бог вайны, Пярун. У яго, неўрыдскага чарадзея, няма шанцу ў міжбоі. А Пярун тым часам кажа: «Я цябе ўжо адзін раз забіў, цмок. Але ты, як бачу, бессмяротны. Я заб’ю цябе яшчэ раз, мне няцяжка». Але што гэта? Гэта не яго ўспаміны. Неўр ніколі не сустракаўся з Перуном.

Невядомая сіла падымае неўра ў нечалавечым палёце, што пераадольвае многамнога цяжкіх крокаў. Са здзіўленнем глядзіць чарадзей на свае блішчастыя крылы, што маюць усе нашчадкі Сусветнага. І вось вялікі цмок апускаецца на мост зусім побач з Перуном. Так блізка да другога боку... Ён — цмок. Задзейнічана не падуладная смяротнаму магія, і ён прымае чалавечае аблічча. І няўжо гэта яго такі спакойны голас адказвае Перуну: «Ты не заб’еш мяне ніколі, уладар зброі і маланкі. Ты не ведаеш, наколькі я стаў бессмяротным».

Не, гэта не ён. Ён, смяротны неўр, не можа такога ведаць. Ён не быў воінам, і тым больш не быў такім Воінам, як Пярун. Але ён будзе змагацца. Як супраць тых ворагаў, супраць бога, што заўсёды бласлаўляў вайну і сам быў вайною, роўны ў бітве многім сотням такіх, для каго меч — гэта працяг рукі. «Змагайся, — гаворыць яму нечы голас, — змагайся, і ты пераможаш». Уруках неўра з ’явілася зброя. З лязгатам сутыкнуліся мячы.

Неўр стаяў перад Калінай. Ад яе плыла іскрыстая хваля святла. Дрэва з чалавечай душою, людская чараўніца вялікай сілы ў абліччы каліны. Ён прыйшоў занадта позна. Каліна стварыла незваротныя чары, назаўсёды пазбыўшыся права вярнуць чалавечае жыццё.

Ледзьве-ледзь шапацелі прасветла-шэрыя галіны, лістоў на іх ужо не было. І таму сярод толькі кранутых восенню, яшчэ амаль зялёных дрэў, адзінокая апалая каліна была смуткам і напамінам пра тое, што хутка здарыцца. Напамінам чарадзеям і людзям. Першыя павінны ўсё зразумець, другія толькі паспачуваюць. Але ў сваім спачуванні нават не здагадаюцца, наколькі блізка апынуліся да праўды...

Кратаў вецер мядзяную россып, і, здавалася, успыхвала Каліна алтарным вогнішчам, якое шугала па-над лесам, абшарам, зямлёй. Плыла ў бясконцы шлях, ззяючы горкімі чырвонымі гронкамі. Такімі знаёмымі чырвонымі гронкамі. Горкі смак жыцця...