Ала Сямёнава - Бэзавы попел

Да таго ж, у Міхася Лявонцьевіча былі складаныя, адгалінаваныя сямейныя стасункі. У мяне — сям'я. Ці думаў пра гэта ён? Не ведаю. Але — ён быў Паэт. „Слагаются победы Из опыта потерь”. Яму была вядомая гэтая ісціна, таямніца якой адчынена толькі абраннікам светлай Багіні Красы. Ён не баяўся страціць. Наноў. А я, маючы надзейную ахову маіх гадоў, што, згадаю яшчэ, траха перакуліліся за грэцкае акмэ, i сякую-такую літаратурную i жыццёвую загартоўку, разу­мела нашы эпісталярныя дачыненні як неабходную яму гульню, як практыкаванне душы. Як неабходнасць нейкага сенсорнага спажывання. Урэшце, зноў жа, зноў, — як тое, што Міхась піша ўсё гэта Вобразу, што ствараў сабе там, у замкнёнай прасторы, на самоце. Я ж мела тое, што ў мяне ніхто не мог адабраць, не мог увайсці за мной, мог толькі здагадвацца пра гэта, адчуваць. Так, свой свет у мяне быў. I я бараніла яго. I ведала — там я сама сабе: не каралева, не, — але істота цалкам незалежная. Hi ад абставін, ні ад людзей, ні ад чыіх учынкаў. Hi ад Удачы, ні ад Поспеху. Hi ад няўдач. I скрухі. Міхась адчуваў гэта. I мне, можа, вышэйшая жыццёвая ўзнагарода — гэтыя ягоныя словы: „Чалавек, у якога ёсць свой свет...” Нясціпла? Не ве­даю. Гэты свет я не змагла, мабыць, высловіць, увасобіць у вобразы, хаця грэшная — ад спакуслівага граху прозы я не пазбавілася, друкавацца — не спрабавала (адзіны выпадак, калі я вульгарную падробку пад традыцыйную прозу насіла аднаму скептычнаму рэдактару, не залічваю, падрабленне — заўсёды помсціць, нельга спрабаваць пець не ў дадзенай табе прыродай актаве).

A ў тым свеце былі i Блок, i Эмілі Дзікінсан, i Шэкспір, i Гётэ, i Булгакаў, i Брыль, i Стральцоў... Той Стральцоў, што належаў мне, як i тысячам іншых чытачоў, з якім я заўсёды магла весці гаворку, незалежна ад яго настрою, ад абставін, ад яго стаўлення да мяне. Гэтага — у мяне ніхто не мог адняць, ніхто не мог мяне пазбавіць. Нават ён, Стральцоў. Як ніхто не мог бы адняць сонца, аблокі, дрэвы, пошум ветру, дажджы, снег, птушыны шчэбет. Шапэна. Баха... I дачыненні да высокай існасці Боскай...

I той „свеце ясны”, што быў светам Міхася Стральцова i ў якім раскашавалі ўсе мы, ягоныя чытачы. Ці трэба было ў тым свеце прыдбаць куточак i мне? Мабыць, не. Ці трапіў у той свет ідэал ягоны, стральцоўскі? Не ведаю.

Воля ўжо блізілася i выдавала пакуль што сваю ману. Міхась нерваваўся. У мяне тым часам прыходзілі па тры-чатыры „хуткія” за ноч. Да маці. Зноў я не заўсёды магла адразу адказаць на ліст. Ноч без сну, праца, аптэка, пошукі лекаў, пошукі падарункаў для ўрачоў i фармацэўтаў (наша знакамітая бясплатная медыцына!)...

„Прабач мне маё назалянне, але тое, што ты маўчыш, пачынае непакоіць мяне. Думаецца рознае. Найперш, вядома, пра хатнія твае турботы. Дзяліцца імі, зразумела, неабавязкова з кожным, але для мяне, павер, важна ведаць, як ты i што. Мне заўсёды хацелася заслужыць хоць колькі твайго даверу, ды вось бачу, што не заслужыў. Мне вельмі крыўдна i шкада сябе. А мо пісьмо маё не атрымала? Думаецца яшчэ, ці не ўшчамілася сюды (прабач грубае слова) якая плётка? Хоць i не бачу прычын са свайго боку для гэтага, дапускаю, што непаразуменне якое-небудзь магло выйсці. Ад гэтага ніхто не беражоны, на жаль. Толькі вось непаразуменні, калі яны ўзнікаюць, неяк трэба „здымаць” — пры ўзаемным даверы. А мне хочацца думаць, што я магу разлічваць на твой давер.

Можа, я ўсё тут перабольшваю, можа, проста выдумляю сам сабе — толькі ўяві i мой стан. Каб я хоць мог табе пазваніць!

У мяне тут усё пакуль няпэўна. Бібліятэку, можа, пачну перадаваць днямі. Колькі гэта працягнецца, не ведаю. Потым — павінны быць яшчэ аж дзве камісіі — медыцынская i судовая. Калі — таксама дакладна не ведаю. Вакол мяне адны пытальнікі. Гэта — тут. A ў Менску ix колькі!? Я не надта бядую, але нервы наструнены.

Слухай, падрыхтуй мне нешта накшталт спіса таго, што мне, вярнуўшыся, трэба будзе прачытаць у першую чаргу. Што мяне цікавіць, ты ведаеш: пачні хаця б з часопісаў. Збяры, што можна, да адной кучы. А я табе падару за гэта „Голубой чертополох романтизма” аднаго аўстрыяка, Айзенхарда [правільна — Айзенрайха] — нешта i ад Музіля, i ад Шніцлера, i ад Ст.Цвейга нават, i ад Кафкі дзе-небудзь — адным словам, „венская школа” — не „пражская”. Гэта — апрача роз­ных іншых дробязяў (не кніжных), якія хачу табе падарыць.

Не буду размахвацца на пісаніну. Можа, заўтра будзе ад цябе пісьмо. А на гэта ты ўсё адно адказвай.

А мне усё ж трохі сумна. Бывай.

Міхась.

6.09.82”.

У 1984 годзе, калі ўсе развітваліся з маёй маці, зайшоў i Міхась. Народу было процьма — з Наваградка, з Гародні, менскія, блізкія i далёкія знаёмыя, амаль усё выдавецтва „Мастацкая літаратура” (я тады рабіла там — i яшчэ раз спазнала ў горкія хвіліны, якія спагадлівыя i добрыя людзі побач са мной), са службы майго мужа. Кветкі, кветкі, кветкі... I маці — строгая, у чорным, загадзя падрыхтаваным строі. Я гляджу толькі на яе — тры дні, як то павінна быць у хрысціян. І раптам адчуваю: кветкі паклаў Міхась Стральцоў. Падымаю вочы — яго ўжо няма. „Стральцоў?” — пытаюся ў мужа. „Так”.