Бахарэвіч Альгерд - Сарока на шыбеніцы

***

Да трох гадоў Вераніку галілі налыса, бабуля казала, што так трэба, і мама пагаджалася. Той час яна трохі памятала, і чым больш гадоў ёй спаўнялася, тым часьцей яе наведвалі туманныя карцінкі: малпа, якая ўмела варочаць вачыма, слон, які выглядаў так, нібы хацеў пукнуць – гэта было прыемна, успомніць таго слана. Калі Вераніка ўжо пайшла працаваць у аддзел, яна раптам прыгадала тое, што мала хто з дарослых здольны прыгадаць, хіба што перад сьмерцю, напэўна. Яна, на самым дне свайго паголенага дзяцінства, на самым дне дзіцячае калыскі, у гронках бразготак, на сінім матрасе, зь непрыемнай анучай паміж крывых, бы рагалікі, ножак... У кватэры мама, ад мамы да Веранікі йдзе тонкая нітка, і як бы мама далёка ні адыходзіла, на якім бы краі сьвету ні стаяла (нават на кухні, страшнай кухні), нітка ня рвецца, пацягні за яе, і пачуецца прыгожы бразгат, і мама прыбяжыць... У кватэры яшчэ тата, у кватэры маленькі й падобны да таты чалавек, які часта падыходзіць да прутоў калыскі ды стаіць, моўчкі зазіраючы ёй у вочы, так што яна пачынае баяцца ды плакаць, у кватэры ёсьць яшчэ Пухнаты ды Цёплы, як мама, хто заўсёды драпаецца недзе ўнізе, ад чаго па калысцы йдзе прыемная вібрацыя... У кватэры ёсьць маленькія ды карычневыя, якія часам дзелавіта крочаць паўз матрас... Зразумела, што гэта былі яе брацец-прыдурак і іхны цяпер ужо безнадзейна безыменны кот, які ўцёк яшчэ да таго, як Вераніка пайшла ў дзіцячы садок, зразумела, што брунатнымі бандытамі былі тараканы... Але ня ўсё так проста тлумачылася. Таму што існаваў нехта яшчэ. Заўсёды маўклівы, з вачыма добрымі, як у мамы, з накрухмаленымі ці то крыламі, ці то складкамі шырокага шаліка на плячох, ён заўсёды стаіць у куце, за фіранкай, і адтуль выглядвае, ён высокі, белы, кашчавы – калі надыходзіць ноч, ён ціхай хадою йдзе праз пакой ды схіляецца над Веранікай, кладзе ёй прахалодную руку на лоб ды ўсьміхаецца заклапочана аднымі вачыма – страхі ўцякаюць, Вераніка засынае ды прачынаецца толькі дзеля каліўца малака. Яна ўспомніла, як аднойчы захварэла, і нехта іншы, таксама ў белым прыйшоў у іхны дом, мама бегала па чыстую лыжку: спачатку яна падумала, што гэта той самы, хто звычайна стаіць за фіранкай, але гэты – проста доктар! – усё нешта крэмзаў на паперчыне... Той, хто стаіць за фіранкай, выйшаў, як заўжды, уначы, ён мог пабудзіць маму, мама якраз спала побач, але мама толькі перавярнулася на іншы бок, а той, хто стаяў за фіранкай, прайшоў па месяцовай дарожцы й паклаў сваю такую знаёмую, спакойную руку на гарачы, у кропельках поту лоб Веранікі, і стаяў так да раніцы. “Куды яна ўсё глядзіць?” – ня вытрымаў бацька. “Ды ўсьміхаецца... Каму?”. “Можа, яна касавокая?” – запыталася з трывогай маці. “Касавокая! Касавокая!” – заіржаў брат ды пабег па кватэры, да прыбіральні й назад, паўтараючы новае слова.

Яна аднойчы раптам згадала гэта. Вераніка ў той час ужо працавала ў аддзеле, і дзіўна было, балюча ды мулка прыгадваць тое няіснае, быццам прыдуманае толькі што маленства. Гулкі зімовы вечар, праз паўгадзіны супрацоўнікі пачнуць паціху зьбірацца дамоў. Кабінэт нечакана падаўся ёй агромністым, яна пацягнулася ды паднялася з крэсла. Няўжо я была такой, няўжо мяне калісьці зусім не існавала, няўжо мяне магло не існаваць? Яна падыйшла да фіранкі ды адсунула яе. Вераніцы стала страшна, яна патэлефанавала Ларысе, выдумаўшы нейкую справу, у іх была такая праца, якая заўсёды прадугледжвала магчымасьць працягу нават ужо зьдзейсьненага, і вось на калідоры пачуліся крокі Ларысы, а Вераніка ніяк не магла зашпіліць туфлі.

***

Брат прыціскаў яе да падлогі ды наступаў нагой на валасы, ён мог стаяць так доўга, ды лушчыць пры гэтым, напрыклад, семкі, і Вераніка спачатку білася, як рыба, на гэтым тоўстым цьвіку ў сіняках ды драпінах, аднак потым разумела марнасьць сваіх намаганьняў ды заціхала, толькі ўсхліпваючы раз-пораз ад бясьсільля. Часьцей за ўсё брат рабіў ёй такія экзэкуцыі за нейкую правіннасьць, напрыклад, калі яна наўмысна разьлівала малако ці змывала ва ўнітаз ягоныя фатаграфіі хакеістаў. І вядома ж, ён рабіў гэта толькі тады, калі бацькоў не было дома – бацькі на такія зьверствы былі няздольныя і адно білі яе часам рэмнем, не балюча, але прыніжальна, а потым на кухні пад яе крыкі апраўдвалі ўголас свае нядаўнія катаваньні. Яна некалькі разоў скардзілася бацькам на брата, аднак потым перастала, бо за кожнай такой скаргай надыходзіла немінучая расплата. Аднак Вераніка ўпарта працягвала барацьбу, і хакеісты танулі, а малако разьлівалася. Нага стаяла на яе валасох цьвёрда, з пачуцьцём адноўленай справядлівасьці, і нішто не магло на брата падзейнічаць – ні сьлёзы, ні ўсхліпы, ні словы жальбы, ні пагрозы. Вырывацца было так балюча, а бясьсільле было такім безнадзейным, што Вераніка перастала на нейкі час чысьціць зубы – так яна была занятая пошукамі найлепшае помсты.