Уладзімір Дубоўка - Пялёсткі

А яму, як ні кажы, маркотна. Мы маўчым, гаспадыня, каб не перашкаджаць нам, маўчыць. Вось ён і пачаў мяне запрашаць:

- Давай згуляем у шашкі.

Я катэгарычна адмаўляюся:

- Што вы, што вы! Я буду з вамі гуляць у шашкі?! З чэмпіёнам?

А ён - згуляем ды згуляем.

І спакусіў ён так мяне пачаць з ім гуляць у шашкі. Гулялі мы моўчкі, толькі шашка стукне па дошчачцы калі, а гульня ніяк не перашкаджала маім сябрам у іхніх занятках.

Трэба было зірнуць, пацікавіцца, як ён са мной гуляў!

Праводзіў мяне ў дамкі, пасля - закрываў. Закрываў па дзве, па тры, па чатыры шашкі. Карацей і прасцей кажучы, ён гуляў са мной рыхтык так, як гуляе кот з мышкай, не даючы ёй ніякай магчымасці пазбавіцца ягоных кіпцюроў.

Гуляем мы з ім тыдзень, два, гуляем мы з ім месяц, два. На трэцім месяцы пачалі нашы партыі канчацца разыгранкамі - не перамагаў ён, не перамагаю я.

І вось блізка каляд селі мы з ім гуляць. Згулялі партыю, і я ўзяў ды закрыў ягоную шашку. Выбегла на гэтае відовішча гаспадыня, спынілі свае заняткі мае сябры, ды ў голас:

- Гаспадар! Што гэта вы? Як гэта вы?!

Мой стары партнёр, самае сапраўднае прозвішча якога было Бабаха, як бабахнуў кулаком па шашках, дык яны і пакаціліся па ўсёй падлозе. Тут жа спавяшчае:

- Машэнства - і больш нічога! Давай новую партыю.

Пачалі мы новую. Мае сябры і гаспадыня не адыходзяць. Кантроль! Скончылі мы нарэшце і гэтую партыю. Закрыў я зноў шашку. Вінаваты, відаць, ва ўсім далейшым мае сябры. Яны зноў, у адзін голас:

- Га-га-га! Ды што ж гэта за такое?!

А гаспадар, - так яго самалюбства за старое сэрца ўзяло, - схапіў нож, якім золата рэзаў для пазалоты сваёй, ды з гэтым нажом на мяне.

Я ад нечаканкі і спалохаўся і разгубіўся. Замест таго каб выскачыць з кухні на панадворак, ускочыў на печ. А печ жа іхняя, як я ўжо казаў, нібы пастка якая. Жонка, хлопцы чалавека за ногі трымаюць. А ён толькі адно паўтарае:

- Зарэжу!

Ледзь-ледзь угаварылі яго і адвялі ў спальню. Я ўсю ноч не спаў, баяўся. Днём, пасля заняткаў, знайшоў сабе новую кватэру, прыйшоў на старую толькі разрахавацца ды забраць свае сціплыя рэчы. Гаспадыня, ды і сам гаспадар прасілі мяне застацца. Я расчуліўся, пашкадаваў старога і сказаў:

- Я не гневаюся на вас, гэта няпраўда, што я з-за шашак якіх ад вас адыходжу. Я знайшоў кватэру побач самой семінарыі, бо ў мяне дужа кепскі абутак, а вуліцы гразкія.

Прыходзіў пасля разы са два ў госці да іх, да хлопцаў. Але з таго дня больш ніколі і ні з кім за ўсё сваё жыццё не гуляў ні ў шашкі, ні ў шахматы.

Наш настаўнік даў тэму для сачынення - «Мае самыя дарагія ўспаміны».

Зусім нядаўна мы, трыццаць шэсць юнакоў, вытрымалі сапраўдны бой - уступныя экзамены ў настаўніцкую семінарыю. Бой быў цяжкі: на кожнае месца чатыры кандыдаты. Цяпер гордыя сваёй перамогай, мы павінны пацвердзіць зноў, што настаўнікі не памыліліся, прыняўшы менавіта нас, што мы можам складна і прыгожа выказваць свае думкі, самыя задушэўныя.

Трыццаць шэсць хлопцаў, трыццаць шэсць розных беларускіх куточкаў, розных вёсак, краявідаў! Ды такая тэма! Тут не можа быць, каб хто і хацеў, ніякага падабенства.

Так яно і сталася. Напісалі ўсе па-рознаму. Хто - пра бацькоў, хто - пра першае знаёмства з горадам, пра любімую кнігу, пра шчырых сяброў. Адзін наш хлопец, Міхась, родам з Навагрудчыны, напісаў пра музыку, якую слухаў у бабулінай хаце.

Расказаў ён пра бабуліну сядзібу, цудоўны сад, бэзавыя альтанкі, салаўіныя спевы, сардэчнасць старэнькай бабулі. А больш за ўсё і прыгажэй за ўсё пра тое, як стройна, дзівосна іграла яна на фісгармоніі розныя песні і розныя музычныя творы выдатных кампазітараў. У свае дзявочыя гады была тая бабуля пакаёўкай у багатай пані і навучылася іграць тады, калі вучылі паненку. Паненка не мела ніякай здольнасці да музыкі, а ў пакаёўкі такая здольнасць была ды яшчэ - выдатны музычны слых. Настаўнік перадаў ёй за кароткі час тое, чаго ніяк не мог перадаць паненцы...

Калі пакаёўка выходзіла замуж, старая пані, расчуліўшыся з такой падзеі, запыталася:

- Які ж бы ты хацела атрымаць ад мяне падарунак на вяселле?

Яна думала, што маладая папросіць грошай або карову, але пачула нечаканае:

- Панечка! Фісгармонію!

Дужа здзівілася пані: якраз тады пачалі з'яўляцца піяніна і раялі, а фісгармоніі выходзілі з моды. Так і паехала фісгармонія ў сялянскую хату. Так і дажыла да бабуліных старых гадоў. Навучылася, праўда, іграць на ёй і Міхасёва матка, але бабуля трымала інструмент пакуль што ў сябе. Дзіва што: дочкі замуж павыляталі, дык хоць музыка ў хаце засталася, дапаможа смутак калі развеяць... Вось і іграла бабуля сваім унучкам і ўнукам, калі тыя прыходзілі ў госці, жывучы ў блізкіх вёсках.