Никодим Святогорец - Слово о покаянии

Καί σῦ, άδελφέ, γιά ν’ άποκτήσης τήν άληθινή μετάνοια χρειάζεσαι τέσσερα πράγματα: α) νά κόψης τά βλαστάρια καί τά κλαδιά τής άμαρτίας, δηλαδή νά κάνης μία σταθερή άπόφασι μέ δλη σου τήν θέλησι καί μέ δλη σου τήν καρδιά ποτέ μά ποτέ νά μή ξανακάνης τήν άμαρτία, άλλά νά βρίσκεσαι μακρυά άπό κάθε πράξι καί ένέργεια τής άμαρτίας, δπως άπέχεις καί άπό τόν θάνατο καί άπό τήν ίδια τήν κόλασι, γιατί κλάδοι καί βλαστάρια είναι οί νέες πράξεις τής άμαρτίας. Αυτή τήν άπομάκρυνσι άπό τήν άμαρτία θά σοῦ τήν προξενήση ή συνεχής συνομιλία μέ τόν Θεό, ή μνήμη τοῦ θανάτου, ή μνήμη τής κρίσεως τοῦ Θεοῦ καί τής κολάσεως, ή συχνή έξομολόγησις τής άμαρτίας σου καί ή συχνή μετάληψις τών Θείων Μυστηρίων, αν δέν εμποδίζεσαι. Μάλιστα αύτό, δηλαδή ή συχνή Θεία Μετάληψις θά σέ βοηθήση στήν άποφυγή όλων τών αιτιών τής άμαρτίας. Ιδιαιτέρως θά σέ βοηθήση ή άποφυγή τών κακών συναναστροφών καί τών προσώπων έκείνων μέ τά όποια άμάρτησες. Καί γενικά νά άποφεύγης τίς συναναστροφές εκείνες πού βλάπτουν τήν ψυχή σου. β) Χρειάζεται μέ τήν άποφυγή τής πράξεως τής άμαρτίας όχι μόνο νά κόψης τά κλαδιά τής άμαρτίας, άλλά καί νά ξερριζώσης τίς ρίζες τής άμαρτίας. Καί ρίζες τής άμαρτίας είναι οί κακές κλίσεις καί προσπάθειες καί Ιξεις καί πάθη καί όρέξεις καί επιθυμίες τής άμαρτίας, πού μένουν ριζωμένες μέσα στό βάθος τής καρδιάς σου καί άφοῦ άπομακρυνθής άπό τό κακό καί δέν άμαρτάνης ξανά. Τίς κλίσεις αύτές καί προσπάθειες καί ενθυμήσεις τής άμαρτίας γιά νά τίς βγάλης καί νά τίς ξερριζώσης έντελώς άπό τήν καρδιά σου, πρέπει νά άγωνισθής, άδελφέ. Γιατί, άν δέν τίς ξερριζώσης, υπάρχει κίνδυνος νά ξαναβλαστήσουν καί πάλι νά γεννήσουν τήν πραξι τής άμαρτίας, όπως λέει ό Μ. Βασίλειος: «Όπως δταν θέλη νά κόψη κάποιος τά κλαδιά τοῦ φυτού, άφήνοντας τίς ρίζες, πάλι ξαναβλαστάνει τό φυτό, άφοῦ έμεινε ή ρίζα, έτσι επειδή καί μερικά άπό τά άμαρτήματα προέρχονται άπό άλλα καί δέν είναι άνεξάρτητα, άναγκαστικά αύτός, πού θέλει νά καθαρισθή άπό αύτά, πρέπει πρώτα νά άποβάλη τά αϊτια τών άμαρτημάτων» (Όροι κατ’ επιτομήν σπθ')·

Γι’ αύτό βλέπουμε πολλούς μετανοημένους, πού μολονότι άποφάσισαν νά μή διαπράξουν τήν άμαρτία μέ τήν πράξι, αν καί έκοψαν τά κλαδιά τής άμαρτίας απομακρυνόμενοι τελείως άπό τήν πραξι τής άμαρτίας, άφησαν όμως τίς ρίζες καί μέ τήν καρδιά πάλι κλίνουν πρός τήν άμαρτία καί τήν επιθυμούν καί τήν θυμούνται πολλές φορές μέ τό νού τους. Καί όπως οί Ισραηλίτες σωματικά βγήκαν άπό τήν Αίγυπτο, ψυχικά δμως καί μέ τήν κλίσι τής καρδιάς τους βρίσκονταν στήν Αίγυπτο καί γι’ αύτό θυμούνταν καί έπιθυμούσαν τά σκόρδα καί τά κρεμμύδια καί τά πράσα τής Αιγύπτου (Άριθ. 11,4), ετσι καί αύτοί, έμπρακτα πραγματικά εγκαταλείπουν τήν άμαρτία, άλλά δέν εγκαταλείπουν καί τήν κλίσι πρός τήν άμαρτία καί τήν μνήμη καί τήν έπιθυμία τους. Συγχωρούν καί τόν έχθρό τους καί τού βάζουν μετάνοια καί δέν τόν εκδικούνται, άλλά μόνο μέ τό στόμα καί έξωτερικά. Στήν καρδιά τους όμως άκόμη υπάρχει κάποιο πάθος μνησικακίας καί δέν άγαπούν τόν έχθρό τους, όπως πρέπει. Γι’ αύτό καί όταν τόν βρή κάποια δυστυχία, χαίρονται, καί όταν τόν βρή κάποια εύτυχία, λυπούνται. Καί άποφάσισαν, βέβαια, μέ τό πρόσωπα εκείνο, μέ τό όποιο άμάρτησαν, νά μή άμαρτήσουν πλέον, δμως τό πρόσωπο εκείνο πάντα το θυμούνται καί αισθάνονται κάποια κρυφή κλίσι καί συμπάθεια στό πρόσωπο εκείνο. Γι’ αύτό καί τό φαντάζονται συνέχεια μέ τά μάτια τοῦ νοῦ καί γλυκομιλοῦν μαζί του καί δταν είναι ξύπνιοι καί όταν κοιμούνται. Γι’ αύτό καί συχνά τά σωματικά τους μάτια τά γυρίζουν πρός αύτό καί τό βλέπουν καί άρέσκονται νά συνομιλούν μαζί του, δταν είναι παρόν καί νά μιλούν γι’ αύτό, δταν άπουσιάζη. Καί κάνουν, δπως εκανε ή γυναίκα τοῦ Λώτ, πού χωρίστηκε σωματικά άπό τά Σόδομα, δέν χωρίσθηκε, όμως, άπό τήν καρδιά της καί γι’ αύτό γύρισε πίσω νά δή: «Καί γύρισε πίσω ή γυναίκα του γιά νά δή καί νά έγινε στήλη άπό άλάτι» (Γέν. 19,26).

Γι’ αύτό καί τό 'Άγιο Πνεύμα θέλοντας νά μάς φανέρωση αύτές τίς κακές ρίζες καί κλίσεις καί συνήθειες καί εξεις πού μένουν μέσα στήν καρδιά μετά τήν διάπραξι τής άμαρτίας, άλλοτε μάς λέει μέ τό στόμα τοῦ Σειράχ: «Πέθανε ό πατέρας του καί είναι σάν νά μή πέθανε, γιατί έγκατέλειψε δμοιο μ’ αυτόν» (Σοφ. Σειρ. 30,4). Τά ίδια λόγια μπορούν νά νοηθούν τροπολογικά καί γιά τήν άμαρτία, ή όποία μολονότι μετά τήν έξομολόγησι καί τήν άπομάκρυνσι άπό τήν άμαρτία πεθαίνει, δμως φαίνεται δτι σχεδόν δέν πεθαίνει, γιατί άφήνει στήν καρδιά ζωντανή τή συνήθεια καί τήν κλίσι πρός τήν άμαρτία, τήν όποία συνήθεια δίκαια μπορούμε νά τήν ονομάσουμε θυγατέρα ή μητέρα τής άμαρτίας, διότι αύτή μπορεί, άν δέν ξερριζωθή, νά γεννά καί άλλες καί άλλες άμαρτίες.