Уладзімір Арлоў - Добры дзень, мая Шыпшына

I быў дзень у тваім горадзе, які я даўно любіў, у горадзе Вітаўта і Каліноўскага, Скарыны і Купалы, у адным з самых прыгожых гарадоў на свеце, з душой — бо ў гарадоў, як і ў людзей, бываюць душы — зычліваю і гасціннаю да тых, хто прыходзіць да яго са шчырасцю і павагай, і насцяроясана-пахмурнаю да іншых.

Узяўшыся за рукі, мы ішлі пад Востраю Брамай і далей па жывым, стракатым і вясёлым сярэднявеччы, у маўклівым захапленні стаялі на цвінтары святой Ганны і, рызыкуючы сустрэць саміх сябе ці варту з алебардамі, блукалі па лабірынце вузкіх начных вулачак. Гэта была твая стыхія. Ты параўноўвала стары горад з каменнаю сімфоніяй і, здавалася, ледзь не пра кожную яго мураванку магла б напісаць натхнёную кнігу. Я ведаю, што першую з іх ты ўжо напісала.

А тады мы сядзелі пад гатычнымі скляпеннямі мініяцюрнай кавярні, і ва ўтульным паўзмроку твае вочы знячэўку зрабіліся журботнымі, як дзве паміраючыя азярыны.

— Што з табой, любая? — спытаў я.

— Мне здаецца, мы хутка расстанемся.

— Дурнічка. Мы цяпер заўсёды будзем разам.

Я адчайна верыў у свае словы, а ты казала зусім блізкую праўду..

I непазбежнасцю прыйшла тая ноч, калі я, поўны лёгкай і празрыстай, нібы месяцава святло, стомы, правяліўся ў кароткі сон і раптам прахапіўся ад дотыку тваёй рукі.

— Глядзі...

Я ўбачыў начны пасажырскі, што спыняўся на нашым паўстанку. Па вагонах прабегла сутарга, і цягнік стаў наволі ўсмоктвацца ў цемру.

— Што? — няўцямліва запытаў я.

— У вокнах няма людзей. Быццам ён пусты. Быццам нідзе нікога няма. На ўсёй зямлі. Адны мы засталіся. Як пасля атамнай катастрофы. Я баюся...

Ты дрыжала, а я пакрываў цябе пацалункамі, я захутваў цябе імі, каб засцерагчы ад усіх на свеце бедаў і непамыслот, і лядзяш твайго страху пакрысе раставаў...

Я ўскочыў, як выцяты токам. Разгаралася раніца. Унізе ў шызай роснай атаве ціхамірна ляжала залацістая папяроўка і цягнуўся да чыгункі смарагдавы шнурок слядоў.

Здаецца, я выў па-звярынаму і біўся галавой у дашчаную сцяну.

Не ведаю праз колькі часу я адчуў позірк. У расчыненых дзверцах адрыны стаяла чырвоная поўня дзядзькавага твару, і ў блакітных вачах свіцілася такая спагада, якую мужчыну лепш не бачыць.

— Дзе яна? — пачуў я свой незнаёмы хрыпаты голас.

— Паехала.

— Куды-ы? — ускінуўся я на ногі. Пасля маўчання дзядзька Казіс спытаў:

— Кушаць будзеш?

Я заваліўся на сена і адвярнуўся да сцяны.

— Галадоўка — не наш метад,— сумна сказаў дзядзька Казіс.

Ён, як вязню, пакінуў мне на парожку збанок з малаком, накрыты лустаю хлеба.

Апоўдні дадалася талерка смажанай рыбы.

Увечары я пачуў суровае і непахіснае:

— Злазь!

I я злез.

Мы сядзелі пад ліпай, пілі гарбату і маўчалі. У шклянку зляцела кветачка, і я выпіў разам з ёю.

Дзядзька Казіс лёг са мной на сене. Я не спаў, уначы спусціўся і басанож пабрыў да сажалкі. Калі я азірнуўся, ён курыў на лесках.

Наступнага дня я паехаў. Дзядзька Казіс паклаў мне на дарогу паўбохана чорнага хлеба і наліў малака ў спаласнутую пляшку...

Потым быў твой першы і апошні ліст. Ты пісала, што каханняў у чалавека можа быць шмат: адно гасне, другое нараджаецца — як зоркі ў «Санаце сонца». Але ёсць зорка Радзімы, якая не павінна пагаснуць ніколі, і яна — тое адзінае, дзеля чаго варта ахвяраваць усім.

Я ведаю: ты не павучала і не апраўдвалася. Проста жанчыны бываюць мацней за нас.

...Штогод, парою, калі з апалонікаў вылупляюцца жабяняты, калі звіняць пчоламі ліпы і пахнуць маладым сенам адрыны, на чырвоным ад шчаўевых пукоў увале па-над чыгункай аднойчы можна ўбачыць цыбатага хлопца ў старых нямодных джынсах. Ён здаля глядзіць на хутар дзядзькі Казіса: адсюль відны зялёныя хмары дрэў, адрынка і зараснікі вакол копанкі. Часам гэты хлонец спрабуе абазваць сябе сентыментальным дурнем, але атрымліваецца ў яго чамусьці кепска.

Паміж аўтобусамі гадзіна сорак пяць — урок, вялікі перапынак і яшчэ ўрок. Так, я па-ранейшаму настаўнік. Што можа быць патрэбней, чым адкрываць дзіцячым вачам і сэрцам гісторыю іх зямлі? Нездарма, калі хацелі адабраць у народа душу, адбіралі ў яго мінулае.

Што яшчэ сказаць пра сябе? Аказалася, нататнікі, якія ляжалі ў чамадане ў дзень нашай сустрэчы,— гэта надоўга, магчыма, назаўжды. Хвілінаю я радуюся, што ты не ведаеш нашай мовы і не можаш прачытаць маіх опусаў, але ў душы ёсць куточак для спадзявання, што калі-небудзь я з тае самае прычыны засмучуся... І не разлучыцца з гэтай наіўнаю надзеяй памагаюць мне словы, што не верыш у мяне больш, чым ва ўсіх астатніх, хай сабе сказаныя зусім не ва ўдумную часіну.