Адам Глёбус - Дом

Вiльня

Не магу сказаць, што не люблю Вiльнi. Люблю, пiшу вершы i эсэ пра Вiльню, малюю Вiльню... Але я не люблю Вiльнi так, як яе любiць Алена. У мяне ёсць здагадка, што са сваiм першым мужам Алена развялася з-за Вiльнi. Ён абяцаў ёй пабудаваць пад Вiльняю дом. Абяцаў i не пабудаваў. Я не абяцаў, а пабудаваў... Не дом, а кватэру з вiдам на сiнагогу i касцёл святога Казiмiра. Ёй жа так хацелася мець сваё месца ў месце Вiльня. Ёсць, у Вiльнi, сваё... Гэта каб перамагчы дзве рэчы: жабрацкае iснаванне бацькоў у Вiльнi i свае рамантычна-ружовыя ўспамiны пра вiленскае дзяцiнства. Перамагла, дамаглася, зрабiла i павесiла на сцяне вялiкую карцiну Чыпонiса, на якой яна, аголеная, ляжыць на канапе. Самасцвярджэнне — рыса характару. І ўсё ж на яе нельга сказаць — «вiлянчанка», бо Алена не належыць якойсьцi адной культуры i аднаму месцу, яна належыць адно сонечнаму святлу.

Чужанiцы

Дома — свае, родныя, крэўныя... За сценамi дома — чужанiцы. Яны лезуць у дом i разбураюць яго. Калi тут iдзецца пра жонку, дык разбуральнiкi спакушаюць яе досыць прымiтыўна. Дакладней, яна спакушаецца на адно i тое ж: на ўхваленне яе мастакоўскага таленту. Я даўно не хвалю яе фота. Колькi можна?! Не працую з ёй. Чужанiцы гэтым карыстаюцца... «Ты генiяльная, ты вартая лепшага жыцця...» Яны прапануюць: выставы ў Лондане, фотастудыю ў Маскве, працу ў Дзюсельдорфе... Яны хлусяць, жонка верыць. Па праўдзе, жонка не верыць, а верыць фатограф, якi жыве ў жонцы. Калi ашуканства i ашуканцы выкрываюцца, калi наводзiцца цвярозая рэзкасць ва ўзаемаадносiнах, я ведаю, што гэта часова, а жонка клянецца, што назаўсёды. Не бывае назаўсёды. Мой клопат — баранiць дом ад чужынцаў. Я iх пазнаю па алейных вочках i кажу: «Цябе зноў падманваюць». А яна... Ну хто ж не хоча, каб яго хвалiлi i спакушалi?!

Нельга сфатаграфаваць

Развагi пра тое, што нельга сфатаграфаваць, пераследуюць Алену. І тое, i гэтае нельга... Збольшага яе развагi зводзяцца да раскручвання фотастужкi ў кiнастужку... «Чарада падзеяў. Доўгае падарожжа на машыне. Скрозь ноч, праз палi, праз лес, зноў праз палi... Дом цёмны, бязлюдны... Сходамi на самы верх... Вялiзны пакой перапоўнены музыкаю... Какафонiя... Чатыры мужчыны i жанчына... Цiшыня... Sex... Маўчанне...» Чаму гэтага нельга сфатаграфаваць? Гэта напэўна з несфатаграфаванага. Цi сфатаграфаванага на ўяўную фотастужку. Мае аргументы iгнаруюцца. Мае развагi пра нелiнейнае святло лiтаратуры не чуюцца. Алена чапляецца за метафары, за паэтычную бессэнсоўнасць, за iнтуiцыю... Я не спрачаюся. Мяне мала цiкавяць аб’екты, якiя не сфатаграфавалiся, я не сумую па iх, я не прысвячаю паэмы хвалi, якая ўпала, рассыпалася i стала мiнулым, мяне хвалюе тая хваля, што падае, ляцiць, гудзе... Мяне захапляе тое, што фатаграфуецца, пiшацца, творыцца i ствараецца. Саўдзельнасць у боскiм стваральным руху — маё прызначэнне... Жонка — iншая, яна сама сабе купляе зрэзаныя кветкi i, гледзячы на iх, пiша вершы пра тое, што нельга сфатаграфаваць.

Партрэт

Калi я закахаўся ў Алену, дык несупынна яе маляваў. Цяпер у мяне процьма тых малюнкаў... Але ёсць адзiн партрэт, зроблены алейнымi фарбамi на палатне, якi ўвабраў у сябе ўсе мае графiчныя пошукi. Алена яго любiць i заўсёды вешае на сцяну. Гэтая далёка не найлепшая з маiх карцiнаў часам моцна раздражняе вочы. Аднойчы, у прыпадку вар’яцкай лютасцi, я хапаю нож i рэжу палатно, нявечу сваё, каб не калечыць ейнае. Алена хавае дзiравую карцiну за шафу. Праз тры гады яна вязе парэзаны нажом партрэт да рэстаўратараў. Тыя здзiўляюцца: «Нiколi не здаралася, каб нехта хацеў аднавiць сучасную карцiну». Цiкава, якiм будзе жончын партрэт пасля аднаўлення.

Вочы

Калi Мiрык нарадзiўся, вочы ў яго былi цёмна-цёмна-сiнiя, як берлiнскi лазурак, а потым паступова зрабiлiся «чорнымi» — цёмна-карымi. Гэта, пэўна, самае чароўнае пераўтварэнне, якое я ў iм назiраў.

Сон

Калi мы з мацi прыехалi да Мiрыка ў вайсковую вучэбку, што мясцiлася ў Чарнаўцах, i забралi яго на суткi, дык мяне вельмi здзiвiлi змены, якiя адбылiся з братам. Юнак-студэнт пераўвасобiўся ў iстоту, якую ў народзе абразлiва называюць «гарматнае мяса». Худы да нейкай спружынiстай драўлянасцi, Мiрык глядзеў на свет вачыма, якiя ў адначассе кантралявалi вонкавыя з’явы i ўглядалiся ў глыбiнi ўласнай прыгнечанай душы. «Я магу спаць стоячы, — салдацкiм голасам распавядаў брат, — магу спаць iдучы. Ісцi i спаць. Магу бегчы i спаць. А галоўнае, я магу бегчы i спаць з расплюшчанымi вачыма...» Мама вельмi ўразiлася гэтымi здольнасцямi. А я ўзрадаваўся, бо з такога воiна не зробiць гарматнае мяса нiводзiн генералiсiмус.