Іван Шамякін - У добры час

— Аднак куранят лічаць увосень.

— А я зараз лічу. І не памылюся! — упэўнена заявіла яна і, памаўчаўшы, ужо другім, лагодным і ласкавым, голасам дадала: — Вось заваюю славу сабе і табе...

— Мне слава не трэба, Насця.

— Не трэба? — яна шчыра здзівілася. — А што табе трэба?

Васіль на момант сумеўся, але не таму, што не ведаў, што адказаць ёй. я проста раздумваў, як адказаць: сур'ёзна ні жартам. Адказаў сур'ёзна:

— Што мне трэба? Вельмі мала і ў той-жа час многа. Каб з кожным годам багацеў наш калгас, шчаслівей жылі людзі... Тады і маё жыццё...

Насця зноў перапыніла яго:

— Ты мне гэта гаворыш так, быццам я дык не жадаю гэтага, а толькі пра сябе думаю...

— Амаль угадала... Калі ты столькі думаеш аб сваёй славе...

— А ты не думаеш? Хлусіш!.. Не паверу!

Падышлі да сенажаці. Трава была высокая і ўжо росная, а сцеліка вузкая, і ён адстаў, пайшоў за Насцяй.

— Я не раз кідаўся з гранатамі на фашысцкія танкі і, можаш верыць, ні разу не думаў аб славе. А вось аб жыцці я думаў і перад боем і пасля бою і нават тады, калі мяне прашыла навылёт куля...

Яна змаўчала, толькі ледзь чутна ўздыхнула.

Васіль адчуваў, што гэтая размова і ўспаміны аб вайне пачынаюць псаваць яму настрой і ўзлаваўся на Насцю: «Што ёй трэба было?» Яна ішла павольна, аббіваючы рукой расу з высокіх сцебляў травы.

— Ідзі, калі ласка, хутчэй. Мяне дома вячэраць чакаюць.

Яна адразу пайшла вельмі шпарка і, прайшоўшы крокаў пяцьдзесят, раптам засмяялася, ціха і неяк дзіўна, як смяецца толькі чалавек з самога сябе.

Яны вышлі за грэблю, перайшлі мост. З рэчкі глядзелі зоркі і, здавалася, што яны плёскаліся ў вадзе. У сажалках пявуча туркацелі лягушкі. А на краі вёскі адзінока і сумна дрынчэла балалайка. Да самай вёскі яны не сказалі больш адзін аднаму ні слова. Каля школы Насця спынілася, павярнулася да Васіля.

— Так нічога ты мне і не сказаў?

Ён паціснуў плячыма:

— А што я павінен быў сказаць?

— Гексахларан да гэтага часу не прывезлі. Колькі разоў гаварыць трэба? Зноў драцянік з'явіўся, — яна гаварыла гэта злосна, ахрыплым голасам. Ён не бачыў выразу яе твару, але па тым, як яна дыхала — перарывіста, глыбока, — адчуваў, што яна хутка не вытрымае і скажа нешта абразлівае. І не памыліўся. Яна раптам нахілілася і прашаптала, сцяўшы зубы:

— Бессаромныя твае вочы, Васіль!.. Эх ты!.. — і пасля нядоўгага маўчання кінула:—Перадай гэтаму свайму... «намесніку»... Няхай не думае і не спадзяецца. На халеру ён мне здаўся, аднарукі...

— А навошта абражаць чалавека?

— А пайшлі вы к чорту ўсе! — яна павярнулася і ўподбег кінулася цераз дарогу ў сад.

Васіль упершыню адчуў, што яму стала шкада гэтай няўрымслівай дзяўчыны.

Кожны вечар Васіль прасіў маці, каб яна разбудзіла яго як мага раней. Але ёй ні разу не давялося выканаць гэтага даручэння сына непасрэдна. На досвітку яна падыходзіла да яго, любоўна глядзела, як ён смачна спіць, і шкадавала, як і ў той далёкі час, калі ён, малы, пасвіў кароў, ці хадзіў у школу.

«Няхай яшчэ трошачкі паспіць. Што рабіць у такую рань?» Аднак, тут-жа будзіла незнарок. Васіль спаў у двары пад павеццю. За сцяной, у хляве стаяла карова. Яе ўздыхі і нават рыканне ніколі не будзілі яго, але звон першага-ж струменю малака аб дно дайніцы будзіў нязменна, незалежна ад таго, калі-б ён ні лёг і як моцна-б ні спаў. Падаіўшы карову, маці выходзіла з хлява і здзіўлялася: сын каля ганку абліваўся халоднай вадой, пырскаючы ва ўсе бакі.

Яна цяжка ўздыхала.

— Не спіцца табе, сынок. Замучае яна цябе, такая работа. Вунь аграном як спіць! (Сапраўды, Шышкоў любіў паспаць.) А ты... хаця-б разок добра выспаўся.

Яна гаварыла так кожны раз, і Васіль у адказ толькі ўсміхаўся. Але ў тую незвычайную майскую раніцу з хаты, праз адчыненае акно, адгукнуўся бацька:

— Гэй, старая! Не збівай ты яго з толку. Яму спаць доўга не дазволена — ён гаспадар.

— Гаспадар! Другі гаспадар яшчэ больш спіць, — нездаволена бурчэла маці.

— Дрэнны той гаспадар! — не сунімаўся Міна Лазавенка, высунуўшы з акна галаву. Гэта быў яшчэ даволі дзябёлы стары з акуратнай, белай, як у вучонага, бародкай. У першую сусветную вайну ён таксама быў паранены і, як сам казаў, ледзь не аддаў богу душу ў нейкім царскім шпіталі. Зварот дамоў, да сям'і, праца на зямлі, якую ён атрымаў пасля рэволюцыі, пасля — радасная праца ў калгасе вылечылі яго. Не гледзячы на свае шэсцьдзесят год, ён быў лепшым у вёсцы касцом, аратым, нястомным падавальшчыкам каля малатарні; гэтую апошнюю работу ён асабліва любіў і ўборкі ўраджаю чакаў, як свята.