Іван Шамякін - У добры час

Святло далі ў першую чаргу на калгасны двор, у школу, у медпункт і на будоўлі. Нястача дроту, ізалятараў і нават лямпачак не давала магчымасці выкарыстаць на асвятленне ўсе дваццаць кіловат, што давала гэтая з выгляду зусім маленькая дынамка. Васіль прыняў адразу прапанову Ліды Ладынінай даць святло ў хаты інвалідаў. Ад вулічных ліхтароў ён адмовіўся катэгарычна:

— Нам карысць трэба, работа, а не ілюмінацыя. У нас і так ніхто не блудзіць.

Таму ўсіх вельмі здзівіла, калі манцёр пачаў шчодра вешаць лямпачкі вакол няскончанага зруба пад клуб.

Васіль растлумачыў сваю задуму на паседжанні праўлення.

— Дзень зімовы кароткі і цесляры працуюць не больш пяці-шасці гадзін. А чаму-б ім не працаваць дзесяць гадзін? Працавалі-ж улетку.

Іван Гоман абурыўся.

— Дня табе мала. А потым і ночы стане мала. Чым надточыш тады? Не будзем працаваць! За дзень намахаешся — рук падняць не можаш...

Васіль ураз астудзіў гэтага вяртлявага чалавека.

— Не будзеш — не трэба. Паставім за брыгадзіра другога і будзем працаваць без цябе.

Уступіць месца брыгадзіра Гоман не мог ні пры якіх абставінах і таму адразу-ж даў «задні ход» пад рогат цесляроў і стрыманыя ўсмешкі членаў праўлення.

Да «сілавой» з боку прыбудавалі паветку, і пад ёй зазвінела цыркулярка — то каротка, радасна, на высокім тоне, то прыглушана, доўга, жаласліва — нібы скардзілася, што ёй цяжка пілаваць такое вялізнае бервяно.

На лакамабіль і цыркулярку прыязджалі паглядзець старшыні суседніх калгасаў. «Выпадкова, едучы ў лес», заглянуў у калгас і Свірыд Зязюля — старшыня самага вялікага і багатага калгаса ў раёне. Дагэтуль Зязюля, сустракаючыся ў раёне, вітаўся з Васілём ледзь прыкметным кіўком галавы і толькі адзін раз, у кабінеце Макушэнкі, падаў руку. Ён агледзеў усё з выглядам рэвізора, усюды зрабіў заўвагі і даў гаспадарчыя парады, частку з якіх Васіль пасля скарыстаў. Аб усім ён гаварыў нібы між іншым і нават крыху скептычна, але Васіль бачыў, што ў душы стары (Зязюля меў год шэсцьдзесят) чаму-ні-чаму зайздросціць. Васіль запрасіў яго паабедаць, паставіў поўлітэрку, хоць у думках папракаў сябе за тое, што ўпершыню робіць гэта не па шчырасці, а з разлікам: «Такі сябра заўсёды спатрэбіцца, у яго насенне гатунковае можна выменяць, ды і насенне траў ёсць».

Зязюля, даведаўшыся ў гутарцы, колькі праўленне «Волі» пастанавіла браць з суседніх калгасаў і чужых калгаснікаў за распілоўку бярвенняў, здзівіўся і дакарыў Васіля:

— Дурань ты, брат ты мой! У два разы даражэй — не было-б дорага. На гэтым цяпер, ведаеш, як зарабіць можна?!

Васіля ажно перасмыкнула ад гэтых яго слоў. «На нястачы людзей?» — ледзь не спытаў ён злосна, аднак стрымаўся, падумаў: «Вунь ты які гаспадар! А цябе хваляць... Не, не паеду я да цябе за насеннем, знайду без цябе... А паглядзець на гаспадарку прыеду абавязкова, хоць ты, старавер барадаты, і не запрашаеш»...

Пагаварыць з Максімам па-шчырасці Васілю не ўдавалася; той пасля нечаканай сустрэчы ў полі ўпарта пазбягаў спаткання адзін-на-адзін.

Васіль намерыўся было пагаварыць аб усім гэтым на партыйным сходзе, дзе павінна была абмяркоўвацца кандыдатура будучага старшыні «Партызана». Але Ладынін, з якім ён параіўся перад сходам, адгаварыў яго ад гэтай задумы.

— Справа, Мінавіч, вельмі складаная, у ёй трэба, як мае быць, разабрацца, а не проста так — з наскоку. Да таго-ж улічы, што народ наш да разгляду такіх спраў не падрыхтаваны; баюся, каб не растлумачылі гэта па-свойму: лаянка паміж двума супернікамі. І пачаў яе ты... Нядобра атрымаецца, асабліва на такім сходзе. Я разбяруся ў гэтым сам і пагавару спачатку з ім адзін. Ты скажы другое: як думаеш, справіцца? Макушэнка даўно папярэдзіў: прыглядзецца, праверыць, абмеркаваць.

— Прыглядаўся і я, Ігнат Андрэевіч, але добра не разабраўся, хоць ён і сябра мой з маленства. За адзін яго ўчынак у адносінах да Машы я з яго тры скуры спусціў-бы, каб да сівых валасоў помніў. Хочацца ўсыпаць яму і за фанабэрыю яго дурную, за самалюбства. Але ў той-жа час сілы і энергіі ў яго хапае. Каб толькі накіраваць гэтую энергію ў патрэбным кірунку, то ён горы звярнуў-бы.

— Што-ж, давай паспрабуем накіроўваць. Я думаю, у нас сілы таксама хопіць: не такія характары ламалі і выкоўвалі новыя. Трэба толькі штодзённы, неаслабны кантроль і разумная, таварыская крытыка. Значыцца, падтрымаем?

— Што-ж, у добры час.

У Лядцах рэкамендацыю партыйнага сходу большасць калгаснікаў сустрэла з прыемнасцю.