Іван Шамякін - У добры час

Лазавенка ўвесь вечар быў маўклівы, задуменны і гэта дало падставу Ніне Аляксееўне, якая і сама не надта многа сказала, спытаць у яго:

— Скажыце, Лазавенка, чаму вы такі маўклівы?

Васіль крыху здзіўлена паглядзеў на яе і сур'ёзна адказаў:

— Закахаўся.

— А-а!.. У яе?— маленькая жанчына позіркам паказала на Ліду.

— Не.

— Не-е?.. Дурань! Яна — песня. У яе нават я закахана.

Пытанне аб электрастанцыі абмеркавалі на партыйным сходзе. Рашэнне было покуль што кароткае: усім комуністам, усяму актыву весці агітацыю за яе будаўніцтва. Трэба было, каб ідэя электрыфікацыі завалодала калгаснікамі ўсіх калгасаў сельсовета.

Пасля партсхода правялі нараду агітатараў. Сакавітаў зрабіў даклад: проста і цікава расказаў пра выгоды электрыфікацыі.

— Ну, а цяпер трэба бліжэй да практычнай справы, — сказаў Ладынін пасля нарады.

Ён, Лазавенка і Сакавітаў сядзелі ў сельсовеце, курылі.

— Так, так, — неадкладна, — падтрымаў інжынер.

Ладынін і Лазавенка пераглянуліся, нібы змоўшчыкі:

— Сяргей Паўлавіч, вазьміцеся давесці справу да канца, — нечакана прапанаваў Васіль.

— Я? — Сакавітаў здзівіўся, петым засмяяўся. — Значыцца, кось, кось, а потым за грыву. Хітруны вы! — і сур'ёзна: — Не, дарагія таварышы. Мяне чакае родны Ленінград. Мне там ужо і месца падрыхтавана. Цікавая работа.

— Добра, Сяргей Паўлавіч, — згадзіўся Ладынін. — Да канца — гэта Васіль залішне хапіў. Дапамажыце паставіць справу на ногі, як гаворыць Байкоў. Вы — спецыяліст, аўтарытэт...

Сакавітаў задумаўся.

Ладынін і Лазавенка моўчкі глядзелі на яго. Маўчанне цягнулася доўга. Нарэшце інжынер падняўся.

— Што з вамі зробіш? У Мінск з'езджу, дапамагу аформіць праект і ўсё іншае...

Васіль таксама падняўся і паціснуў яму руку.

— Калі зможаце паехаць?

— А хоць — заўтра.

Адвячоркам, пасля работы, ідучы дамоў, мужчыны заходзілі ў краму. Невялікая будынінка гэтая стаяла ў самым цэнтры, на рагу двух вуліц вёскі, якія тут пачыналіся і ішлі пад простым кутом адна да адной. Але не толькі адным гэтым вызначалася цэнтральнае месца крамы, але, можа, у большай меры, суседствам школы, сельсовета і-вольніцы. Крама стаяла па самым узгорку. Ад яе былі добра відаць вуліцы, стрэхі Лядцаў, сіняя паласа лесу, а лепш за ўсё — звілістая істужка рэчкі, луг, зарэчныя балоты, невялічкі бярозавы гаёк, сіратлівыя купкі альховых кустоў, шлях з тэлефоннымі слупамі і далей, за балотам, на пясчаных узгорках, — хвойнікі. Усё, што ляжала каля рэчкі і за ёю, было як на далоні.

Заходзілі з сякерамі, з віламі — хто чым рабіў удзень, з тым і ішоў. Другія ішлі проста з дому, пагутарыць з людзьмі, паслухаць і жарты, і сур'ёзныя размовы. Садзіліся на бочках, на скрынях, на кучах пустых мяшкоў, а смялейшыя на прылаўках; там было не зусім бяспечна: часам за непрыстойны жарт можна атрымаць лінейкай па спіне. Што цягнула сюды людзей — тлумачылі па-рознаму. Жонкі, напрыклад, бачылі толькі адну прычыну: крамшчыцай працавала маладая ўдава, прыгажуня Соня Гальчук, чырвонашчокая, з тонкімі брывямі і чорнымі, як у цыганкі, вачыма, баявая і вясёлая. Усе жанчыны былі ў змове супраць яе, але паасобку кожная, прыходзячы ў краму, адносілася з хітрай павагай: верылі ў яе цудадзейную сілу прываражыць любога мужчыну.

Брыгадзір Міхей Вячэра, славуты сваёй начытанасцю, асабліва геаграфічнымі ведамі, растлумачыў Ладыніну прычыну гэтага так:

— Традыцыя гэта, Ігнат Андрэевіч. Перад вайной у такую пару мы штодня сыходзіліся ў сельмазе. Бо штодня што-небудзь новае прывозілі. І штодня добрая палова калгаснікаў што-небудзь куплялі. Сумуюць людзі па таварах, таварыш Ладынін. Ідзеш і думаеш: а раптам Гольдзін прывёз што-небудзь. Як-жа тут прамінеш?

Ладыніну падабалася такое тлумачэнне, ён і сам стаў зазіраць сюды, асабліва, калі народа збіралася пабольш (яму гэта было відаць з акна), ён браў свежыя газеты і неўпрыкметкі пераводзіў размову на іншыя тэмы. Без яго пра сур'ёзныя справы звычайна тут не гаварылі, а проста расказвалі незвычайныя здарэнні і розныя прыгоды, якія ўсе добра ведалі, аднак слухалі з цікавасцю, жартавалі з Соняй, бяскрыўдна кпілі адзін з аднаго, а галоўным чынам — з хлопцаў-халасцякоў.

— Дзядзька Міхей, раскажы, як паліцай Лупейка без штаноў уцякаў.

І адразу смех:

— Хо-хо-хо-о-о...

— Ну, што тут расказваць. Усе ведаюць.

— Ды раскажы...

Міхей Адамавіч, не спяшаючыся закурваў, хітравата ўсміхаўся і пачынаў:

— Расказ кароткі... Данеслі нам хлопцы, што ў немцаў на нашым маслазаводзе да ліха масла ды яек сабралася. Прышоў я да Макушэнкі. Дазволь, гавару. Пракоп Пракопавіч... Давай, кажа, толькі асцярожна, і, калі можна, захапі крыху яек і масла. Запрэглі мы па пары коней лепшых, расселіся на дзве фурманкі ў форме паліцаяў ды без супынкі ад лесу да Дабрадзееўкі гадзіны за дзве і прыскакалі. Ну, вядома, адразу ў школу, дзе паліцаі. Дваіх на месцы захапілі... А гэты, сабачы сын, Лупейка, відаць, па патрэбах за хлявом сядзеў. Пачуў стрэлы — і дай бог ногі, па гародах — на паплавы. Дабег да рэчкі, і тут ад страху яго кацялок пусты і зварыў, што, не скінуўшы штаноў, рэчку перайсці нельга.