Іван Шамякін - У добры час

Роўна гула малатарня, праглынаючы сноп за снопам. Рытмічна пляскаў пас, што ішоў ад махавіка трактара. Трактарыст Адам Мігай, здавалася, быў адзіны чалавек, які працаваў у гэтую ноч без напружанасці, не праліваючы поту, як усе іншыя. Ён хадзіў ад трактара да малатарні, прыслухоўваўся да гулу матора і зрэдку камандаваў барабаншчыку:

— Не дагружаеш. Больш давай! — і калі той раптам перабольшваў порцыю і малатарня пачынала злосна раўсці, крычаў: — Не чуеш хіба?

— Чую, чую! Не першы год! — але голас яго даходзіў толькі да падавальшчыц, якія стаялі з двух бакоў мастка.

Барабаншчык — Рыгор Лескавец — узвышаўся над усімі, нібы капітан карабля. Быў ён не на многа год старэйшы за ўсіх хлопцаў, але працаваў на малатарні сапраўды не першы год. Заўвагі трактарыста яго крыўдзілі, хоць ён сам адчуваў, што часам збіваецца з рытма — ніколі яму яшчэ не прыходзілася мець справу з такой збажыной. Ён не хаваў свайго захаплення пшаніцай і, калі доўга Мігай не рабіў заўваг, весела выгукваў:

— Эх, і пшанічка!

Запрацаваліся так, што не заўважылі, як быў пададзены апошні сноп. Малатарня раптам, нібы вырваўшыся з-пад цяжару, загула лёгка, з металічным звонам.

Мігай хутка выключыў трактар. Усталявалася нязвыклая цішыня. За вёскай узыходзіла сонца. Яно паза лаціла ўжо верхавіны дубоў за рэчкай, старых ліп на вуліцы і бяроз на шляху. У вёсцы рыкалі каровы, рыпелі калодзежныя жураўлі, гаманілі гаспадыні.

— Скончана! — выгукнуў нехта, і гэта было нібы сігналам: усе раптам сышліся ў адно месца і, відаць, толькі цяпер, адчуўшы вялікую стомленасць, пападалі на салому. Аднак ніхто не забыў на галоўнае. Амаль у адзін голас закрычалі:

— Лёша! Вязі хутчэй!

— Ды скажы, каб ён хутчэй важыў, — гэта пра кладаўшчыка — Захарку Акуліча. — Людзі чакаюць.

— А то ён, мабыць, спіць у свірне.

— Не было калі яму спаць. Усё пытаў, ці хутка скончым.

У гэты момант да току падышлі Алеся і Павел. Прапанавала зайсці сюды Алеся, даведаўшыся, што працуе брыгада Машы. Павел крыху сароміўся, але цяпер ён гатоў быў ісці за ёй хоць на край свету.

Дзяўчаты ўбачылі Алесю, кінуліся да яе, шчыльна абкружылі, віталі. Маша ледзь даступілася да сястры, абняла.

Ніхто не пытаў, ці здала яна прыёмныя экзамены, ці паступіла ва універсітэт. Няварта было пытаць, бо ўсе зразумелі гэта так, як толькі ўбачылі Алесю. Яе віншавалі, абдымалі.

— Малайчына, Саша. Ты ў нас заўсёды наперадзе!

— Шчаслівая ты, Алеся, — зайздросна ўздыхалі сяброўкі, якія разам з ёй вучыліся ў сямігодцы.

Алесі хацелася ў гэтую незвычайную хвіліну падзякаваць за сваё шчасце Машы. Гэта Маша дала магчымасць ёй скончыць дзесяцігодку, гэта яна ледзь не сілком прымусіла яе прадаўжаць навучанне, калі ў адзін цяжкі год Алеся хацела кінуць школу. Але яна не ведала, як выказаць сваю ўдзячнасць сястры пры людзях, ёй не давалі сказаць слова, засыпаючы пытаннямі, ды і Маша стаяла воддаль, не зводзячы з яе вачэй і па-мацярынску ласкава ўсміхаючыся.

Павел нясмела наблізіўся да хлопцаў, усё яшчэ баючыся кпінаў і насмешак. Але толькі Грышка Грошык, самы злосны жартаўнік, ціха і быццам нават сур'ёзна сказаў:

— Пастаў, Паша, крыж на сваім каханні. У Маскве яна не такога знойдзе, як ты, ціхоня!

— У ціхім балоце чэрці водзяцца, — ні да каго не звяртаючыся, прамовіў Рыгор Лескавец, з асалодаю нюхаючы тытунь (на таку было забаронена курыць) і чыхаючы.

— Ціхая вадзічка грэблі рве, — па-сяброўску падміргнуў Паўлу звычайна маўклівы Федзя Лобан, высокі, няскладны хлапчына з вечна аблупленым носам, які ён умеў вельмі смешна моршчыць.

А дзяўчаты ў гэты час прадаўжалі наступаць на Алесю.

— Ды расказвай ты хутчэй. Чаго ты азіраешся, быццам не бачыла Лядцаў дзесяць гадоў?

— Ну, якая яна, Масква? Расказвай, калі ласка, усё-ўсё...

Алеся на хвіліну заплюшчыла вочы, нібы жадаючы яшчэ раз уявіць Маскву, успомніць усё, што бачыла яна там. Потым крутнула галавой, акінула ўсіх хуткім позіркам, засмяялася.

— Не магу, дзевачкі... Вось заплюшчу вочы, і стаіць яна ўся ў мяне перад вачыма: вуліцы, метро, Крэмль, Масква-рака, універсітэт наш... А расказаць не ўмею, з чаго пачаць — не ведаю.

— А ты па-парадку... Як прыехалі, куды хадзілі...

— Ну, прыехалі мы з Нінай Бяловай... У дзядзькі яе спыніліся... Да дзядзькі ў трамваі ехалі ад вакзала. Потым паехалі ва універсітэт... У метро... Ой, дзевачкі, каб вы ведалі, што гэта за цуд — метро!

Яна доўга, падрабязна, з дзіцячым захапленнем расказвала пра метро: пра кожную станцыю, пра эскалатарныя лесвіцы, пра адчуванне, якое ўзнікае, калі спускаешся ці падымаешся па ёй; пра паязды: «... едзеш — толькі агеньчыкі ў тунелі бліскаюць, тоўстыя правады паўз вокны ляцяць, а па вагону вецярок гуляе»...