Іван Шамякін - Ахвяры

— Фу, якая брыдота! — і плюнула на люстра, у тое месца, дзе

адлюстраваўся залацісты трохвугольнік.

Ліхач хадзіў па прасторнай прыёмнай міністра і разглядваў здымкі аўтамабіляў. Паўгадзіны таму назад, не ўзяўшы з першага заходу масіўныя дзверы кабінета, ён сказаў сакратарцы, даволі прыгожай татарцы ці башкірцы, ветлівай і дакладнай, як робат:

— Шыкоўна вы тут жывяце.

— Чым жа шыкоўна? — здзівілася жанчына, якая даўно навучылася нічому не здзіўляцца.

— Карцінак многа.

Трое наведвальнікаў — мужчын, што чакалі сваёй чаргі на прыём, засмяяліся правінцыяльнай наіўнасці знешне даволі элегантнага маладога чалавека, падобнага на бывалага прадстаўніка «Аўтаэксгхарту», што аб'ездзіў увесь свет.

Сакратарка пры ўсёй сваёй ветлівасці не здзівілася і не ўсміхнулася, наадварот, твар яе непрыгожа пасуровеў: яна зразумела, што гэты — глянула ў паперку — Ліхач з пароды тых... не, не прасіцеляў-дамагацеляў — выбівацеляў, ад якога пазбавіцца нялёгка. А гэтага яна не любіла, такая настырнасць здавалася спеставанай жанчыне нахабствам, а любую, нават хітра схаваную, некарэктнасць, непачцівасць да высокай установы і яе кіраўніка яна перажывала, як уласную абразу.

А прытым яшчэ гэты чалавек не сядзеў на месцы, як іншыя, нецярпліва крочыў ад сцяны да сцяны, спыняўся перад здымкамі, агледзеўшы іх раз, вяртаўся паўторна, доўга любаваўся чароўнай японкай на календары, не ўтрымаўся, пагартаў каляндар, да якога ніхто, акрамя яе, не дакранаўся, і не толькі разгледзеў яшчэ пяць гейш, але як бы спланаваў свой час да канца года, уголас прачытаў па-англійску дні тыдня і японскія паэтычныя выслоўі аб харастве кожнай пары года.

Тая акалічнасць, што наведвальнік валодае англійскай мовай, змякчыла сакратарчына зацвярдзелае сэрца, бо і сама валодала чужой мовай і ганарылася гэтым: не ва ўсіх міністраў такія сакратаркі, якія могуць пагутарыць ледзьве не з кожным замежным госцем — амерыканцам, японцам, афрыканцам. Падабрэўшы, яна вырашыла паспрабаваць угаварыць Сяргея Паўлавіча прыняць гэтага дырэктара невядомага завода; міністр так і сказаў, што ўпершыню чуе пра такі завод, ад таго, відаць, і прымаць не пажадаў. Для яе важна было не памагчы гэтаму ўвогуле сімпатычнаму мужчыну, а лішні раз праверыць свой уплыў на шэфа, скарыстаўшы, напрыклад, яго жарт: «Пры разгуле дэмакратыі прыходзіцца прымаць усіх».

Ліхач хвіліну пасядзеў на краі крэсла, больш уважліва паразглядаў жанчыну, жадаючы цікавасцю сваёй уздзейнічаць на яе, здзівіўся, што не можа вызначыць яе ўзрост, ласкава падумаў: «Во чортавы бабы, умеюць загрыміравацца. Мастачкі. Можна даць трыццаць, хоць, напэўна, сорак пяць».

Хутка падняўся і, як баючыся спазніцца, кінуўся да супрацьлеглай сцяны, дзе ўжо двойчы разглядваў узоры сусветнага аўтамабілебудавання.

— Скажыце, чыя мадэль поезд гэты?

Ніхто ніколі не задаваў такіх пытанняў, і сакратарка дакарыла сябе за сваю недасведчанасць: яна абавязана і фатаграфіі гэтыя ведаць, як сістэму сувязі, як кампозер, як усё іншае ў гэтай прыёмнай.

Пажылы чалавек з бародкай, у акулярах, падышоў і, зняўшы акуляры, агледзеў здымак.

— Канадская мадэль «Гтыым ов дыаз» — «аленевая запрэжка». Поезд для палярных перавозак.

— Здорава! Вось бы нам такі!

— Вы займаецеся прычэпамі?

— Я дырэктар завода. Але мяне выбралі ўсяго месяц назад.

— Выбралі? Галасаваннем? Цікава. Вас добра ведалі?

— Не. Я сам выставіў сваю кандыдатуру.

Другі раз сакратарка здзівілася, уласна, не таму, што ён сказаў, а, бадай, самой сабе — што праяўляе цікавасць да гэтага чалавека. Спытала:

— А кім вы былі да таго?

— Па адукацыі я машынабудаўнік. Але займаўся бог ведае чым, толькі не аўтамабілямі.

— Харашо мы выбіраем,— іранічна заўважыў грузін, які і тут, у прыёмнай, не выпускаў дыпламат, быццам насіў у ім залаты запас рэспублікі.

— Выбіраюць — як трэба,— адказаў Ліхач. Між іншым, яму даўно карцела пажартаваць наконт гэтага дыпламата — нагадаць, што ў некаторых развітых краінах дыпламаты і партфелі з каштоўнасцямі прыкоўваюць да рукі ланцугом з адмысловым замком — не вырве ніякі гангстэр, хіба з рукой адарве. Але ўладальнік дыпламата быў неўласціва для сваёй нацыі маўклівы і сур'ёзны.

У прыёмную ўляцеў імклівы чалавек, хоць далёка не малады — сівы, пэўна, са сваіх, бо без гальштука, у расшпіленай парусінавай куртцы, засвоіў стыль дзелавых клеркаў захаду і поўдня. Аднак свой-свой, але з тых, хто без даклада да міністра не ўваходзіць.