Іван Шамякін - Ахвяры

Ленін садзіцца за стол, углыблена, хутка піша.

Голас Леніна — яго думка: «Саветы гнілі і разлагаліся жывымі пад кіраўніцтвам Лібераў, Данаў, Цэрэтэлі, Чарговых.

Развіцца сапраўдным чынам, разгарнуць поўнасцю свае задаткі і здольнасці Саветы могуць, толькі ўзяўшы ўсю дзяржаўную ўладу, бо інакш ім няма чаго рабіць, інакш яны або простыя зародкі (а занадта доўга зародкам быць нельга), або цацкі. «Двоеўладдзе» ёсць параліч Саветаў».

Уваходзіць Лююлі, насцярожаная.

Лююлі. Нейкі фін пытае, ці тут Іваноў.

Ленін (імкліва паднімаецца). Рах'я! Безумоўна, гэта ён. Нарэшце!

Лююлі. А калі шпіён?

Ленін (смяецца). На шпіёна ў нас ёсць рэвальвер. (Бачыць, што гаспадыня здзіўлена і ўстрывожана.) Не бойцеся. Я жартую.

Лююлі выходзіць. Уваходзіць Эйна Рах'я.

Уладзімір Ільіч радасна вітаецца з ім.

Як я рады, Эйна Абрамавіч, што вы прыехалі. Вы не ўяўляеце, як пакутліва чакаць. Тыдзень назад мне абяцалі, што прыедзе Шотман.

Рах'я. Шотман паехаў на Урал.

Ленін. Выдатна, што ёсць вы! Незамянімы канспіратар. Прывезлі рашэнне ЦК аб маім пераездзе ў Петраград?

Рах’я. Не, Уладзімір Ільіч.

Ленін (вельмі здзіўлена). Не?

Рах’я. Мяне паслала Надзежда Канстанцінаўна. Яна прасіла перадаць, што таварышы выказаліся супраць вашага прыезду ў Петраград.

Ленін. Хто так асцярожнічае?

Рах’я. Думаю, большасць. А можа, правільна, Уладзімір Ільіч? Нашы даведаліся, што начальнік Петраградскай міліцыі паўторна паслаў тэлеграму аб неадкладным арышце Ульянава-Леніна. Кажуць, што гэта загад самога Керанскага.

Ленін. Не, таварыш Рах'я. Няхай яны рассылаюць сто тэлеграм. А я ў такі час павінен быць у Петраградзе. Калі ЦК запярэчыць, няхай прышлюць мне пісьмовую пастанову. Тады я самайстойна прыму рашэнне. Так і перадайце Свярдлову. ЦК прыслаў адказ на маё пісьмо?

Рах'я (паціскае плячамі). Наконт гэтага Надзежда Канстанцінаўна нічога не казала. Але я сустракаўся з Сярго. Ён сказаў: перадай, калі ласка, Ільічу, што ў ЦК няма адзінадушнасці наконт галоўнага пытання, якое ён паставіў.

Ленін (абурана крочыць па пакоі). У іх няма адзінадушнасці аб узяцці ўлады бальшавікамі? Зноў апазіцыя? Каменева — Зіноўева — Троцкага? Так? А вы кажаце, што мне трэба заставацца ў Фінляндыі!

Рах’я. Сярго сказаў пра Троцкага. Ён лічыць, што трэба чакаць з'езда Саветаў, што пры цяперашніх суадносінах сіл у Саветах з'езд уручыць уладу бальшавікам.

Ленін (абурана). Не, вы падумайце, які ідыятызм! Троцкі лічыць, што яму паднясуць уладу на залатой талерцы. Не! Тысячы разоў не! Уладу можна ўзяць толькі ўзброеным паўстаннем! Калі мы гэтага не зробім на працягу бліжэйшых тыдняў, буржуазія рукамі Керанскага задушыць нас з такой жорсткасцю, якой яшчэ не знала сусветная гісторыя. Керанскі рыхтуецца. А што робім мы? Што робіць бальшавіцкі ЦК? У краіне расце сялянскае паўстанне. Пры ўрадзе эсэраў і меншавікоў! Але чаму здзіўляцца, калі пры нечуваных бедах, якія прычыняюць народу зацягваннем імперыялістычнай вайны, пачалося і разрастаецца сялянскае паўстанне? Зразумела само сабой, што калі ў сялянскай краіне пасля сямі месяцаў дэмакратычнай рэспублікі справа дайшла да сялянскага паўстання, то гэта неабвержна даказвае агульнанацыянальны крах рэвалюцыі, крызіс яе, падыход контррэвалюцыйных сіл да апошняй мяжы. Крызіс наспеў! Крызіс наспеў, дарагі таварыш Рах'я! А ў ЦК ёсць плынь, думка за чаканне з'езда Саветаў, супраць неадкладнага ўзяцця ўлады, супраць неадкладнага паўстання. Трэба перамагчы гэтую думку! Інакш бальшавікі зганьбяць сябе навекі і ператворацца ў нішто як партыя. Я чытаў: з'езд аднесены на 20 кастрычніка. Так?

Рах’я. Так. Ёсць рашэнне ЦВК.

Ленін. Рашэнне Лібераў, Данаў і Цэрэтэлі. Чакаць бальшавікам з'езда ёсць поўны ідыятызм, бо гэта значыць прапусціць тыдні, а тыдні і нават дні рашаюць цяпер усё. Рашаюць лёс народа, краіны! Не ўзяць улады цяпер, балбатаць у ЦВК, абмежавацца барацьбой за з'езд — значыцца загубіць рэвалюцыю. І ў такі час ЦК пакідае нават без адказу маё патрабаванне не гаварыльняй займацца, а дзейнічаць. Цэнтральны орган выкрэслівае з маіх артыкулаў указанне на такія абуральныя памылкі бальшавікоў, як ганебнае рашэнне ўдзельнічаць у Прадпарламенце. Як я гэта павінен разумець? Як нежаданне ЦК абмеркаваць гэтае пытанне? Як намёк на зацісканне рота? Дзіўна, што Надзя не зразумела маўчанне ЦК. Але добра, што яна накіравала вас да мяне.' Сувязь... тэрміновая, надзейная мне патрэбна ў два бакі.

Рах'я. У які другі бок?

Ленін. У Гельсінгфорс. Эйна Абрамавіч! Зараз я папрашу Лююлі, каб яна напаіла вас чаем. Хоць вы і фін, але, запэўніваю вас, такога, чаю вы не пілі. Цудоўны дар фінскага лесу. А потым вы пагуляеце гадзіны дзве-тры. У вас знойдуцца справы, я ведаю. Схадзіце да матросаў. Абавязкова — да матросаў. Вам можна. А я за гэты час напішу два вельмі важныя пісьмы.