Miкола Гіль: Кім і Валерыя

Ведама, не ва ўсім тым, што здарылася з яе дзецьмі, Стэпачка вінаваціць горад. Не, не такая ўжо яна і дурная, каб яго ва ўсім вінаваціць. Не ўсіх жа людцаў псуе ён, горад. Колькі вунь людзей харошых вакол! І ў двары, і ў магазіне, у якім яна ножан дзень бывае, і на рабоце яе колішняй, у бальніцы той. Яна ж толькі пяты год на пенсіі, а то ўсё рабіла і рабіла ў бальніцы той. А рабіла ж таму, што ніхто ніколі яе там не пакрыўдзіў, не абняславіў, не абгаварыў, рабіла, бо добра ёй было там рабіць. Не, горад сам па сабе Стэпачцы нават спадабаўся. Першы год, другі дык, праўда, не па сабе было ёй. Саромелася яна ўсяго і ўсіх. Не адразу і на вуліцу — па-гарадскому ў двор — рашылася выйсці. Думалася ж: а ці патрапіць сказаць там што, а ці не будуць смяяцца і з гаворкі яе, а ці не скажуць пасля, што ў Васі матка — дурная баба? Ёй жа тое найбольш балюча будзе — не за сябе, за Васю. Урэшце ўсё ж рашылася, выйшла, прысела на лаўку да гурту старых і не надта старых кабет і жанок. Моўчкі прысела, нават і паздароўкацца ці паздароўкалася, язык у роце быў дзераўняны. А паслухала бабскую гамонку, дык неўзабаве і сама ўплішчылася ў яе: аказалася, ці не ўсе — такія ж, як і сама яна, Стэпачка, вясковыя бабы, забраныя дзецьмі ў горад. Дык яна і акрыяла пасля таго, і ўжо не бянтэжылася нідзе, не баялася ні папытацца ў каго на вуліцы пра што, ні ў магазіне загаварыць да маладзенькіх і надта ж чысценькіх прадаўшчыц.

А яшчэ ж, каб каму сказаць, няёмка было спачатку ёй і з туалетам гарадскім. Не магла звыкнуцца, што ў хаце ён, туалет гэты самы. Усё лаўчыла, каб зачыніцца там, калі дома нікога няма. Але неўпрыкмет і да таго прывыкла, пачала не зважаць. А ванна ёй з першага ж разу спадабалася. У лазні ў сяле яна не надта дух любіла, рэдка калі і лазіла на палок, хіба пасля ўсіх ужо, як дух спадзе, трошкі пахвошчацца венікам, а так у мыцельніку памыецца — і досыць з яе. Дык жа ў ванне — яшчэ лепш, чым у лазні пры тым тазіку ці балеечцы. Тут жа ўся яна ў цёпленькай вадзічцы ляжыць. Паляжыць, адмокне трошкі, а пасля мачалачкай пройдзецца ўздоўж і ўпоперак, спаласнецца пад дожджыкам — любата адна, як на свет нанава нарадзілася. І не трэба тут, як калісь, шчыльненька захутвацца, каб не застудзіцца, і валасоў ручнічком закручваць таксама не трэба — у хаце таксама цёпленька, нідзе ні скразнячкоў табе, ні чаду-смуроду.

Не, што ні кажы, а горад — гэта добра. Людзі жывуць вунь як чыста, культурна, не тое што ў сяле, не ў крыўду будзе сказана. І работа ў горадзе лягчэйшая, нават самая цяжкая лягчэйшая, чым у сяле самая лёгкая. А што пасля работы ўжо — дык анічога не трэба рабіць. Гэта ж не работа, што ў магазін схадзіць ды спячы-зварыць нешта на зуб. На такой рабоце ніводная баба не надарвецца і не састарыцца без пары. Яно ж і відаць. Цяцер яна ўжо налаўчылася, адрознівае, што да чаго. А спачатку каторай бабе пяцьдзесят дае, а тая кажа, што ёй ужо ўсе шэсцьдзесят з коптарам. А ў сяле ж спрадвеку наадварот было: бабе сорак, а як паглядзіш — дык і пяцьдзесят не пашкадуеш гаротніцы, бо ўчарнела, змарнела ўся.

Не, горад ёсць горад, нездарма ў яго маладыя ўцякаюць. Каторая пара пасля вайны мінулася, а ўсё з вёскі ў горад і хлопцы, і дзеўкі, і ніяк не спыніцца, не перарвецца гэты людскі струмень. Ну, а што з каторага ці з каторай выходзіць у горадзе, дык жа, пэўна, ад самога чалавека залежыць, а не ад горада. Калі хлопца лёгкасць гарадскога жыцця завабіла, дык хлопец той, лічы, прапаў. Пусты чалавек і быў, а тут, у горадзе, зусім здурнее. Ну, а каторы ці каторая, перабегшы ў горад, не забываецца, што ўсё ў чалавека працай аплочваецца, з такіх і толк. Такіх і горад не сапсуе, як бы ні стараўся.

Яна, Стэпачка, чаго не ведае, таго гаварыць не будзе. А бальніцу сваю яна ведае. Колькі там харошых дактароў і сястрычак рабіла — расказаць не раскажаш. Яна ж як успомніць, дык кожан раз здзіўляецца: якія ўсе разумныя, як умеюць з чалавекам пагаварыць, суцешыць яго, падбадзёрыць, не пасміхнуцца са слабасці, словам не пакрыўдзіць, а хворага вельмі ж лёгка пакрыўдзіць. Яна найбольш бацькам іхнім зайздросціла. Гэта ж даў бог шчасце людцам мець такіх дзетак, як хірург іхні Уладзімір Іванавіч, як загадчыца аддзялення Арына Аляксандраўна, як працэдурная сястрычка Тасечка...

Але ж нездарма пра тое цялятка з лысінкай кажуць людзі. Гэтак, пэўна, і чалавек. Што катораму наканавана ў жыцці. Адзін жыве і не шманае, дзе, з кім, сярод каго. А другі толькі там сябе цяплей адчувае, дзе нарадзіўся, а ў іншым месцы не прывыкае, хоць і гады зжыве. Гэта ж яна во — усё сваю Альхоўку ўспамінае. Ліха з ім, з тым туалетам у хаце, і з ваннай той, добра яно ўсё, добра, ведама, ніхто не кажа нічога, але ж нішто не заменіць ні роднай аселіцы за гумном, ні рачулкі на ёй, сярод лазовых і альховых кустоў, ні Доўгага балота, ні Краснай горкі, ні людзей, з якімі змалада знаўся, ні таго, што і назвы не мае, але што заўсёды з табой, праз усё жыццё. Ці казала яна каму, ці не казала, а от жа не адзін раз лавіла сябе ў горадзе на тым, што, хоць і пражыла ў ім нямала гадоў, так і не навучылася разумець, дзе сонца ўзыходзіць, а дзе заходзіць. Яшчэ ля свайго дома скажа — ведае, у якое акно свеціць сонца даўжэй, а ў якое толькі ўлетку зазірае. А досыць толькі трошачкі адысціся ад дому, дык ужо, калі таго сонца на небе няма, нізавошта не скажа, дзе тут поўдзень, а дзе поўнач.