Іван Мележ - Мінскі напрамак. Том ІІ

Колышаў першы прабег кантрольную будку, за якой наткнуўся на аднаго спалоханага ахоўніка. Гітлеравец узняў угару руку. Колышаў выхапіў у немца вінтоўку і перадаў яго пад нагляд аўтаматчыка. У будынку байцы захапілі яшчэ двух гітлераўцаў...

Тым часам машына, падмінаючы пад гусеніцы калючую агарожу, увайшла на двор лагера.

Гогабярыдзе быстрым рухам адсунуў назад рабрысты шлем і правёў тонкай смуглай далонню па твары, быццам сціраў пот. Лёгка саскочыў на зямлю.

Яго і іншых танкістаў мігам акружылі людзі. Тут больш за ўсё было відаць жанчын і дзяцей — яны з усіх бакоў ціснуліся да салдат.

— Нашы! — крыкнула дзяўчына, пазіраючы шчасліва і здзіўлена на Сандро. Яна нібы не верыла сваім вачам. — Дзяўчаткі, нашы! Праўда ж, нашы!!!

Маўклівыя, яшчэ ў радасным замяшанні, людзі абдымалі танкістаў, цалавалі і плакалі. Жанчына з запалымі жоўтымі шчакамі, прабраўшыся да Гогабярыдзе, не абняла яго, а беражліва, пяшчотна ўзяла яго руку і, пазіраючы заплаканымі вачыма, раптам яе пацалавала.

— Што вы робіце?! — сумеўся лейтэнант. — Не трэба руку... Нядобра.

Жанчына заківала галавою:

— Гэта чаму нядобра? То ж не панская рука, — і яна зноў пацалавала.

Тут да натоўпу падышоў Колышаў з трыма аўтаматчыкамі, якіх таксама адразу акружылі. Многа вачэй — вясёлых, журботных, радасных, са слязамі — глядзелі на лейтэнанта, на яго байцоў, і Колышаў, які вельмі чула адгукаўся на людскі настрой, ад душы радаваўся і за людзей, і за сябе, і за сваіх таварышаў. Ён адчуваў бязмерную нянавісць да тых, хто прымушаў пакутаваць і катаваў гэтых людзей.

Людзі расказвалі пра сваё жыццё ў лагеры. Сюды былі сагнаны сем'і партызан, захопленыя ў розных вёсках. Гітлераўцы пускалі чуткі, быццам іх збіраюцца вывезці ў Германію, але гэта мана, бо іх усіх тут марылі голадам і хваробамі. Многа людзей памерла ўжо, і загінулі б іншыя...

Натоўп раптам расступіўся, і да Колышава піхнулі згорбленага, пажылога чалавека з раскудлачанымі, рэдкімі, як бы падпаленымі валасамі, з сінякамі на твары.

Двое задыханых, расчырванелых хлопцаў, што трымалі яго за рукі, расказвалі, перабіваючы адзін аднаго:

— Хацеў уцячы. Як усе кінуліся сюды, — пабег да дроту, думаў, што цяпер не да яго...

— Пад шумок, спадзяваўся, уцяку. Ах ты, скаціна арыйская!..

— Але мы з Косцікам адразу хапіліся, каб не даць яму вылузнуцца. Косцік адразу пабег у кантору, а ён — гэты вось — ужо, бачым, бяжыць да агарожы...

— Як гусак! Падбег, хацеў пералезці, — а яна вунь якая, агарожа! Ён і завіс. Сам жа будаваў, стараўся, каб як вышэй...

— Тут мы яго з Андрэем і спусцілі назад!..

— Гэта шэф, — растлумачыў Колышаву хтосьці з натоўпу, — пан Адольф Швальбе!.. Адным словам, шваль фашысцкая...

Рослая, з вузкім тварам дзяўчына падскочыла да шэфа, вымавіла пагрозна:

— А-а, папаўся, гадзюка падкалодная! Папаўся! Ну, глядзі ж! Папамучыў ты, неданосак сучы, людзей нашых, дык — глядзі ж! Круціся цяпер уюном!.. Мы пакажам табе!..

Гітлеравец упаў на калені і, спалохана азіраючыся, замармытаў штосьці, з чаго многія зразумелі толькі два словы: «кіндэр», «арбайтэн». Ён, відаць, гаварыў, што ў яго ёсць дзеці, і прасіў, каб далі магчымасць працаваць.

— Бач, працаваць захацеў!.. А якую ж ты працу хочаш? Можа, зноў такую, як тут?

Хтосьці злосна засмяяўся. Каб дазволіў лейтэнант, з шэфам тут бы расправіліся — столькі накіпела ў кожнага супроць гэтага стварэння. Але Колышаў рашуча заявіў:

— Нельга без суда распраўляцца, — нават з такімі нягоднікамі. Патрэбен суд.

— Правільна!— выпаліў Гогабярыдзе, які быў цяпер ля Колышава. — Павінен быць парадак!

Гогабярыдзе хацелі паказаць некалькі цесных, збітых спехам баракаў, у якіх людзі спалі і паміралі, пакой, дзе іх дапытвалі, але лейтэнант сказаў, што яму трэба спяшацца.

Ён і так ужо затрымаўся! Падвёў Аляксея! Сандро крыкнуў, каб танкісты і аўтаматчыкі хутчэй беглі да машыны. Зараз жа едзем!

Машына крута развярнулася, пакінуўшы на зямлі круглыя раўчакі, і адразу паімчала на дарогу. Колышаў ужо за лагерам азірнуўся на людзей.

Гледзячы на іх, хлопец падумаў, колькі яго яшчэ чакае такіх людзей! Ён думаў пра гэта не ў першы раз, але цяпер, калі ён убачыў іх, калі сам нямала перажыў, тая думка здалася яму, як новая. Можа, яна і сапраўды была новая, бо ён прымаў яе інакш, чым раней, глыбей і мудрэй.

«Для іх варта рызыкаваць жыццём», — не падумаў, а адчуў Колышаў. Можа быць упершыню тут ён як след зразумеў, што такое салдацкі абавязак.

Выходзіць, што ён быў нібы сляпы, не бачыў нічога за сабой... «Напэўна, я не баязлівец. Я проста не ведаў усяго, што трэба...»