Сакрат Яновіч: Загоны

— Стань, кажу. Стань! — Дзюбаграю не хацелася ісці адсюль.

— Дзе піва прадаюць? — той стаў, яму ўсёроўна. — Ліманаду люблю... купім цукерак. Я не каштаваў цукерак...

Накрышылі слоў, заспявалі. Памяталі, як пад'ехаў міліцэйскі патруль і забраў іх у выцверазільню. Гэта памяталі. I таксама тое, што не дакончылі размовы.

Дзюбаграй памятаў яшчэ, што жанчына і хлопчык усё гэтак жа чысценька сядзелі. Ім падалі абед.

Да яе заходзіў Сяргей, і яна хадзіла з ім на забавы, танцавалі і смяяліся, пілі ліманад і смяяліся. А калі было ёй дваццаць год, пілі гарэлку. Тады прыйшла на забаву маці, дастала з-за пазухі лейцы і пачала біць яе. Сяргей засланіў яе сабою, маці біла раз па ім, раз па ёй, аж змучылася.

Сяргей быў з бядняцкай сям'і і не меў прафесіі. Яна была таксама вельмі беднай, але прыгожай, і маці хацела выдаць яе замуж за кагосьці з багатай сям'і. Потым, за сваяка Юліка.

Юлік дастаў спадчыну па дзядзьку ў Буэнас Айрэс, які памёр там, і бацькі Юліка заказалі ў вясковага святара паніхіду, на паніхідзе была яна і маці. Пасля паніхіды быў пачастунак для сваіх — спаілі Юліка і яе, і ўкладавілі іх у пасцель. Назаўтра пілі яшчэ. Гэта было ўжо вяселле, зацягнулася яно да пазна, апоўначы святар даў ім шлюб перад абліччам Хрыста, яна была моцна п'яная і Юлік трымаў яе аберуч. Яе маці плакала ад радасці.

Яны хутка выехалі ў Буэнас Айрэс. Было гэта пасля вайны.

У гэтае лета яна прыехала наведаць вёску, пайшла на магілу маці, але заплакала толькі тады, калі ўбачыла Сяргея. Сталася гэта на вуліцы і ў белы дзень.

Праз гадзіну ад'язджаў аўтобус у Беласток, яна хутка спакавалася і ад'ехала ім. У Беластоку зайшла ў саборную царкву і доўга кленчыла. У саборы пуста і змрочна. У вечары выехала ў Варшаву, там села ў поезд, што ідзе цераз Кракаў у Вену, далей у Рым і Неапаль. У Неапалі выкупіла білет на параход «Санта Марыя», які цераз тыдзень адплываў у Буэнас Айрэс. Выклікала таксі. Заехала ў дарагую гасцініцу. Наняла апартамент і першы раз за ўсю дарогу моцна выспалася. Было ёй ужо добра. Ранкам выбралася ў горад і, калі пераходзіла цераз вуліцу, наехала на яе грузавая машына. Шафёр быў п'яны, крычаў паліцыянт.

Памерла ў карэтцы (да бальніцы).

Вера пакінула мяне ў першы дзень Велікодных свят. Яна сказала.

— Ляпей будзе, калі я выеду.

Я не аказаўся. Хацеў сказаць, што я вінаваты. Потым сказаў:

—Я правяду цябе да аўтобуса.

Яна канчала зашпіляць гузікі плашча.

— Памагу табе нясці пачку, — сказаў я.

На табурэце вялікі пакунак чагосьці, а каля табурэткі лёгкі чамадан. Я ўзяў пакунак і мы выйшлі.

Сярэдзінаю вуліцы Марыі Складоўскай-Кюры ішоў хлопец і смяяўся да дзяўчыны на тратуары.

Я стаў і сказаў Веры:

— Пачакаем на таксі.

З сонечнай далечыні выехала аслепленае таксі. Хлопец замахаў рукамі, падбегла дзяўчына, яны вельмі цешыліся. Таксі спынілася, бы певень распусціла крылы дзверцаў, хапаючы малады смех.

I стала ненармальна пуста.

На аўтобусавым вакзале, куды я прыйшоў з Вераю, гусцела цішыня. Бялелі твары людзей, уцалелых у невядомай катастрофе, ашаломленых тьгм, што яны яшчэ штосьці бачаць. Твары, недагледжаныя і непатрэбныя, як у шафёраў, пакрыўджаных на сабачую службу ў гэты дзень. Вера ад'ехала.

Як толькі мая памяць сягае, бура заўсёды паяўлялася з-за Прафіткі, гары, ад якой пачыналася даліна — вялізная міска, а наша хата ў ёй бы нясмачная скварка, сасмажаная на вугалёк. Мой бацька ўсё жыццё збіраўся пакласці пад хату новыя падрубы і ў апошнія дні жыцця даверыў гэтую справу мне, маладому гаспадару. Бацька меў наказ ад свайго бацькі — майго дзеда, каб пакласці новыя падрубы пад хату, і я не даў бы рукі адсекчы за тое, ці часамі не прадзед меў зрабіць гэта...

З Прафіткі дзень у дзень збягае ўніз шаша, нырае ў зялёны чарот над рэчкаю, у якой часамі купаюцца дзяўчаты, і, набраўшыся адтуль разгону, шнуруе пад высокую гару па другі бок даліны, прадаўгаватую гару накшталт паднябеснай траншэі. Значна вышэйшую ад Прафіткі. Пад той гарою, што значна вышэйшая ад Прафіткі, часта псуюцца аўтобусы і тады можна голым вокам бачыць, як жанатыя мужчыны апякуюцца непатрэбнымі жонкамі, і як жонкі зайздросцяць паненкам, а кавалеры зайздросцяць жанатым, мараць не столькі аб жаніцьбе, колькі аб правах, якія дае жаніцьба. Гэта ясна. Уяўляю сабе, што чаўплося б у ваколіцы папсаванага аўтобуса, калі б не было Бога ў небе, а на зямлі міліцыі з судамі.