Андрэй Федарэнка - Смута

Доўга расказваць, як ашаломлены, зняслаўлены ардынатар праўды шукаў, як бегаў па ўсіх інстанцыях, як з яго ў вочы і за вочы смяяліся і тлумачылі, што па новых законах аб друку рэдакцыі ні за што адказнасці не нясуць, у тым ліку і за граматычныя памылкі, што Я. Прэсавіча ніхто ніколі ў вочы не бачыў, ганарар эа гэтае інтэрв’ю ніхто не атрымліваў і, увогуле, было так: прыйшоў па пошце ліст без адраса з гэтым інтэрв'ю і яго паставілі ў нумар. Памылка? Пішыце абвяржэнне! Дзве газеты і адзін тоўсты часопіс ахвотна надрукавалі Расолькавы абвяржэнні, аднак усе знаёмыя, з кім ён сустракаўся і заводзіў размову пра сваю непрыемнасць, чыталі і гаварылі толькі пра першую публікацыю — «Трын-траву» Прэсавіча, а ягоных, Расолькавых, апраўданняў як ніхто і ў вочы не бачыў.

Вынікам гэтай фантасмагорыі стала прызначэнне хірурга-тэрапеўта П. на пасаду галоўурача, які першым сваім загадам звольніў Расольку за амаральныя паводзіны.

Па аналагічным сцэнарыі ад яго пазбавіліся і ў Платнай Публічнай Бібліятэцы, куды яму ўдалося ўладкавацца загадчыкам чытальнай залы. На-вучаны горкім вопытам, Расолька бярогся тут, як мог, ініцыятывы ніякай не праяўляў, рабіў толькі тое, што было запісана ў Статуце бібліятэкара. Усім ён стараўся дагадзіць, але ў рэшце рэшт пагарэў — на класіцы. Па незразумелых прычынах у бібліятэчных справаздачах апошняга часу графа «Абнаўленне фонду» пачала расшыфроўвацца не толькі ў прамым сэнсе — г.зн. у залежнасці ад года выдання, а і ў пераносным. Тэрміновым парадкам стала спісвацца ўся літаратура, напісаная ў XIX стагоддзі. Пасля абеду кнігі зносіліся на ўнутраны дворык, і бібліятэчны вахцёр запальваў і амаль да самага вечара падварушваў кійком гэтае страшнае цяпельца, каб лепш гарэла. Некаму для манаграфіі спатрэбіліся назвы асноўных твораў Чэхава — няма ніводнай кніжкі Чэхава ва ўсёй бібліятэцы. Як няма?! Так, спісаны, састарэў па змесце, да таго ж гэта маскальскі пісьменнік, хай маскалі яго і чытаюць. Пакуль не позна, бярыце Бястужава-Марлінскага, бо заўтра і яго не будзе. Хапіла дзесяці хвілін — роўна столькі, каб манаграфіст выйшаў з бібліятэкі і дайшоў да бліжэйшага прыпынку, — і ў чытальную залу і на абанемент паваліў натоўп... У імгненне вока класіка зрабілася дэфіцытам. Дастаткова сказаць, што за адну вокладку з кнігі малавядомага ў свой час пісьменніка Максімава на чорным рынку пачалі даваць тры пачкі папярос, талон на мыла і паўлітровы слоік брагі.

Расолька, дбаючы не пра чытачоў, а пра сябе, каб яму не накаталі скаргу, пачаў рабіць няхітры бізнес. Кожнае раніцы, да працы, ён дамаўляўся з вахцёрам, адрываў ад спісаных кніг некалькі тытульных лістоў і бег на бар«а холку, адкуль вяртаўся з сумкаю і з бітончыкам. Жанчынам з аддзела апрацоўкі, якія складалі акты на спісанне і павінны былі кантраляваць іх рэалізацыю — сачыць, каб вахцёр усё чыста спальваў, — ішлі папяросы, а вахцёру — бражка. Праз тры дні ў Расолькі пад кафедраю сабралася каля двухсот дэфіцытных асобнікаў, і ён пад распіску пачаў выдаваць іх чытачам.

На чацвёрты дзень — няцяжка здагадацца! — у вячэрняй газеце з’явіўся фельетон пад ініцыяламі Я.П. На гэты раз Расолька прачытаў яго амаль што спакойна. Там пісалася, што загадчык чытальні Росаль, якога выгналі ў свой час з бальніцы за п’янку і за гультайства, узяў новую моду: кінуўся ў самую страшную распусту, водзіць да сябе ў інтзрнат жанчын, спісвае направа і налева класіку і поіць брагаю вахцёра, каб той гэтую класіку тайком ад усіх паліў; што навадніў чытальню нізкапробнай, парнаграфічна-графаманскай літаратураю — словам, усё, ад першага і да апошняга слова ўсё наадварот таму, што на самай справе рабіў Расолька.

Раніцай наступнага дня бібліятэкар склаў газету ў кішэню, прыйшоў у рэдакцыю і, стаўшы смірна ў дзвярах, сказаў:

– Я здаюся.

– Дык вы, шаноўны, не такі пянёк, як, гледзячы на вас, можна падумаць, — сказалі яму. — Маеце жаданне выправіцца, пачаць жыць сумленна?

— Маю, — адказаў Расолька.

— 3 той рэпутацыяй, якая пра вас ідзе, вас страшна браць нават зменшчыкам бібліятэчнага вахцёра. Для вас цяпер можа быць толькі адно месца — настаўнікам. Дакладней, дырэктарам.

— Я не спраўлюся! — спалохана крыкнуў Расолька. — У мяне ўся адукацыя — медвучылішча!

— Наступны, — нецярпліва махнулі рукою...

Так у Расолькі ў чарговы раз з'явіўся кавалак хлеба і нават нейкі свой куток — пакойчык у інтэрнаце. Не сказаць, што гэты кавалак даваўся яму цяжка: на дырэктарскай пасадзе Расолька ўрэшце зразумеў, што ад яго патрабуецца, і не варушыў пальцам. Павальная большасць не толькі гімназістаў, але і настаўнікаў нават не здагадвалася, што такая пасада існуе, што прыходзіць кожную раніцу і сыходзіць а шостай гадзіне вечара чалавек, які яе займае. Цяклі кадры, пасля кожнай атэстацыі абнаўляўся настаўніцкі склад, сыходзілі «ветэраны» і прыходзілі навічкі, Гімназійная Рада правяла ў жыццё шэраг сваіх пастаноў, у прыватнасці, скарачэнне ўрокаў з трыццаці хвілін да пятнаццаці, потым да дзесяці, дазвол курыць на ўроках, замену ўрокаў па мове і літаратуры праглядам порна-відэакліпаў... адзін Расолька не мяняўся, як бы застаючыся ганаровым членам Гімназіі.