Васіль Ткачоў: Вятрак – птушка вольная

Вунь і масток. Вусцішна. Нікога не бачна. Толькі па-ранейшаму гудзе ў соснах і ялінах вецер, скуголіць.

«Можа не перадаў ім дзядзька Іван, – пачаў хвалявацца ўсё больш і больш Юраська. – Мо не дабраўся да атрада, на якую-небудзь засаду напароўся? Ці мала ж іх, бобікаў, развялося?»

З Іванам Даўгалыгім Юраська пазнаёміўся асабіста два дні назад, ён прыходзіў у Жавіннік, там і сустракаліся. Дзед Нупрэй звазіў яго тады на сустрэчу з ім, прадставіў, як і належыць:

– Гэта наш сувязны Юрка Ганчарок!

Партызан моцна паціснуў руку яму, сказаў:

– Рады пазнаёміцца. Хоць цябе, браток, я ведаў. Па тваіх добрых справах. Перадавай прывітанне і сябрам. Вы ў камандзіравым спісу ёсць. Сам бачыў.

Яму тады хацелася выцягнуцца перад дзядзькам Іванам навыцяжку. Але ён пасаромеўся – як сядзеў на зэдліку, так і працягваў. Хоць і трэба, відаць, было. А сам думаў: «Няўжо ён праўду кажа? Няўжо не хлусіць? Нават у спісах камандзіра, самога Касцючэнкі, мы ёсць, значыць? Што цяпер бобік Вітух скажа!»

Авадзень портска мясіў капытамі мяккі снег, ступіў ужо і на масток, хоць цяпер, узімку, яго не адразу ўбачыш: замяло снегам. Але ж Юраська добра ведаў, дзе ён, гэты непрыкметны масток, лясны, нізенькі, без балясаў. Хлапчук неаднойчы сядзеў на ім, звесіўшы ногі, і назіраў, як грэліся на сонейку рыбкі-маляўкі. Цераз яго ён ехаў апошні раз з татам у той нядзельны дзень, калі пачалася вайна.

Дзе ж партызаны? Чаму не відаць? І што тады рабіць з хлебам? Не везці ж яго на пякарню! Куды заўгодна, толькі не туды!

Юраська нацягнуў лейцы, конь паслухмяна стаў. І раптам:

– К-хе, к-хе!

З лесу выйшаў дзядзька Іван. Нарэшце!

– Здарова, Юрка! – павітаўся ён. – Не замёрз?

– Не, мяне так апрануў дзед Нупрэй, што пара ідзе!

– Ну, ну, не жартуй з марозам. Пар ідзе. Хлопцы, выходзьце! Юрка з хлебам прыехаў!

– Ды бачым, бачым...

Да Юраські і Івана Даўгалыгага падышлі яшчэ два партызаны, зусім маладыя хлопцы, і адзін з іх узяў Авадня за вуздэчка і павёў у гушчар.

– Прадзярэмся, не такія перашкоды бралі! – весела баіў партызан, які вёў каня. – Нэ-э!

А дзядзька Іван распытваў пра дзеда Нупрэя, хваліў яго за смеласць і кемлівасць:

– Малайчына гэты дзед. Усім дзядам дзед.

Мяхі перакінулі хлопцы-партызаны на двое санак.

– Дарог няма, прабіваемся па цаліку, – гаварыў дзядзька Іван. – Таму два кані запрэглі. Аднаго можна замардаваць. Няблізкі свет. І добра, што сняжок пайшоў – няхай ён нашы сляды замятае.

Партызаны яшчэ раз падзякавалі за хлеб, а потым Іван дастаў з кішэні паперку і падаў Юраську:

– Глядзі ж, не згубі. Тут, браток, мы напісалі ўсё, што трэба. Гэта – дакумент. Хоць і без пячаткі. Не згубі.

На той паперы хлопчык прачытаў: «Хлеб забралі партызаны. Няважна, хто будзе яго везці, важна, хто будзе яго есці. Смерць фашыстам!»

На развітанне дзядзька Іван абняў Юраську, пацалаваў у шчаку і ціха сказаў:

– Няхай беражэ цябе Бог, хлапец. Ну, едзь, едзь. Шчаслівай дарогі, Юрка!

Авадзень не ленаваўся. Каня ніколі не трэба падганяць, калі бяжаць ён дамоў. Гэта праўда. У Юраські кружылася галава ад радасці, яму хацелася спяваць, але вецер не даваў раскрыць роту, і ён скакаў на санях, ажно Авадзень раз-пораз азіраўся, дзівіўся: што з ім, з Юраськам? І мусіць здагадваўся, у чым справа, бег і бег трушком. Ды і як было не радавацца? Хлеб – у атрадзе! Цяпер будзе ляжаць свежы бохан на стале ў партызанскіх зямлянках.

Будзе! Будзе! Будзе! – гуло ў полі, гуло ў вушах, і неба перад вачыма хлапчука хісталася, гойдалася, нібыта на арэлях, ногі самі нешта вытанцоўвалі, а ў жываце Авадня раз-пораз цяжка вухала і вухала. Конь не звяртаў увагі – бег і бег.

– Ой, куды ж ты! – Юраська пачуў наперадзе крык, і толькі цяпер заўважыў, як саступіла з накатанага следу цётка Аксіння, загрузла па калені ў снезе.

Ён нацягнуў лейцы, Авадзень паслухмяна стаў.

– Сядайце, цётка Аксіння!

– Во за гэта дзякуй, – пачала выцягваць ногі са снегу Аксіння, цяжка і няўклюдна. – Во забралася дык забралася! Як у дзёгаць ступіла.

Нарэшце яна выкараскалася, гопнула на санкі і Авадзень зноўку пакапыціў у Хатоўню.

– Здаля едзеш? – уладкаваўшыся пазручней, адразу ж пацікавілася суседка.

– Кепскія нашы справы, – не адразу загаварыў Юраська. – Павёз хлеб у Журавічы, на хлебапякарню, а партызаны сустрэлі ў лесе і ўсё падчыстую... Прыйшлося вось назад паварочваць. І што будзе, сам не ведаю!..

– Што ты кажаш? Ай-бо-о! Дык яны ж цябе павесяць, Юрачка!

– Павесяць, – яшчэ больш сумна прамовіў хлапчук. – Павесяць. Відаць, так.