Васіль Ткачоў - Пахвалі пражыты дзень

Смеццявоз хутка пад'едзе, калі не бачыў, то звярні ўвагу. Паперкі, косці рыбныя будуць валяцца і ў ліфце, і на лесвіцы. Дзецям вёдры ў рукі — выносьце! Яны і натрусяць. А ці падбяруць? Адзін раз Вольга, прыбіральшчыца, захварэла, дык нагі не было дзе паставіць. Канверцік адзін у ліфце тры дні ляжаў. 3 адрасам. Я падняў ды і аднёс, мараль прачытаў. Няўжо, гавару, не бачыце, што ваш канверт? Паднялі б хоць, гэта ж уліка! Яна мяне за дзверы, а пацан смяецца. 3 такім выхаваннем мы... Кхе-кхе... Ладна. Добра.

Мы цяпер пра перабудову ды пра перабудову. Тут і ў мяне меркаванне ёсць. Я так кемлю: перабудоўваць цяжэй, чымся зноў будаваць. Дом, скажам, зрабілі, а яго не прынялі: перабудаваць, так, хлопцы, не пойдзе справа. Не, скажуць будаўнікі, мы лепш новы зробім, чым гэты перабудоўваць. Так? Так. А чалавека як перабудаваць? Як, вот адкажы мне? Таму трэба дзяцей ад калыскі вучыць усяму па-новаму, каб потым не перабудоўваць. Тую ж дарогу пераходзіць. А чаму дзеці стараюцца без чаргі ў магазіне купіць? Таксама бачаць, што дарослыя лезуць, сораму не маючы. Не-е, дзеці ў нас такія, як і мы, дарослыя. Лісток на дрэве жаўцее не адзін — усе разам, дружна.

Таму я так і кемлю: не будзе дурнога прыкладу для малечы — яна залатой вырасце. І ў магазіне будзе стаяць у чарзе, і курыць не будзе з рукава, хаваючыся: ім жа карціць паспытаць — ці смачна? I дарогу пяройдзе толькі на зялёнае святло. Правільна ж у нас гавораць: у хворых бацькоў і дзеці хворыя. Думаю ж: а хто вырасце вось з гэтага карапуза? Рабочы? Касманаўт? Артыст? Нехта вырасце, цяпер вучыся толькі, усе дзверы адчынены. Але ж хочацца, каб чалавекам перш-наперш стаў. Каб потым не перабудоўваць яго.

У мяне іншы раз так настрой сапсуецца, што таблеткі каўтаю — не спіцца. Калі не за дзецьмі, а за дарослымі паназіраю. Паменела ў нас дабрыні, растрэслі яе недзе, пакуль да такога вось заможнага жыця прыбіваліся. Раней жа як было? Жабрак па вуліцы ідзе — апошнім з ім падзелішся. Цяпер і жабракоў быццам не відаць, але ці далі б яму? Э-э! А сабак колькі ў нашым раёне бяздомных? Вунь яны на каналізацыі грэюцца. Эх, людзі, людзі... Павыкідвалі, а раней жа, мусіць, лашчылі іх, а як толькі хаты знеслі і ўсім кватэры далі ў высокіх дамах — не трэба сабакі сталі, няма чаго вартаваць. Аддзячылі за службу. Чарсцвеем, душу губляем. I пакуль зноў дабрыні ў нас не накопіцца — не знаю, чаго заўтра чакаць. Хоць мне што? Я, можна сказаць, не сёння, дык заўтра... Вам жыць. За вас баюся. Багацце гэтае душу заняло.

Я вось дні два назад з унукам Пецькам у магазін пайшоў. Па дарозе размаўляем. Пецька пытанні падсыпае, ён цікаўны хлапец, толькі паспявай адказваць. Каля танка праходзім на плошчы Паўстання. Унук, значыць, пытае: «А ты, дзеду, таксама танкістам быў?» Быў, адказваю, акурат на такім вось танку ваяваў. «А колькі ж ты немцаў забіў?» Бач ты яго, жэўжыка... Сур'ёзнае пытанне. Адказваю: «Я вайну, унучак, забіваў».— «Вайну? А яна што, жывая?» — «Была, была жывая...»

Тут і магазін. Заходзім. Працягваю пасведчанне, прашу зважыць два кілаграмы цукерак — Пецька ласы да іх, ды і з сабой часта бяру ў садзік, дзеці да мяне тады ліпнуць, а з імі пагаварыць іншы раз цікава. Частую. Ну, на мяне тут і накінуліся. «Усе вы такія ваякі! Толькі без чаргі лезеце! Хто ваяваў, таго няма!» Драбяза, а так абразіла. Не, гэта не самі яны гава- рылі — гэта гаварылі іх бацькі, чужыя цёткі і дзядзькі ў такіх вось чэргах, дзе нас, франтавікоў, неаднойчы зневажалі. I такія вочы былі ў людзей ненавідзячыя, каб, здавалася, вінтоўку ім у рукі ўклаў — застрэлілі б, яй-бо. Нёс цукеркі ў пакеце, а яны такімі цяжкімі здаліся, што ледзьве да кватэры датупаў. Прылёг на ложак, а Пецька пытае:

— Ты, дзядуля, схлусіў, што ваяваў?

Адказваю:

— Не, Пецька, не, я табе праўду гаварыў. Ваяваў. Гэта людзі не ведаюць. Я ім не расказваў...

Крыўдна. Нас-то і засталося! Вунь і Макаравіч адышоў.,.. Адзін я застаўся ў доме. Адзін... I цесна. Эх, ёстваю! Ці падабрэем калі? Хочац- ца, каб падабрэлі людзі, каб Пецьку, унучыку, лягчэй жылося...

Ты адзін дома? Жонкі няма? Паслухай, я табе скажу... Пра што гэта я хацеў? Ага, дык, значыць, пяцёркі не хапае. Выручы. Пазыч. Адразу вярну. А мо на дваіх з табой пляшку, га? Не п'еш. Новую, значыць, п'есу пішаш. Давай, давай. Адну спектаклю глядзеў, глядзеў. Па тэлевізары. Пра Хвядоса. Ён што, сапраўды быў, Хвядос той? Быў, гаворыш. Душа. Душа-а! Такія і вынеслі ўсе нягоды. Во, за пяцёрку дзякуй. Ты ж ведаеш — не п'ю, але нешта сёння замуліла. Раз у месяц можна. Як думаеш — можна? Я, праўда, у саюз цвярозасці ўступіў, ці як ён там называецца, але ўсе ўступаюць... Плаці ўзнос — і член. На Дворнікава, гавораць, даюць. Па дзевяць дзесяць. 3 Колькам скінемся. Пабег шукаць таксама пяцёрку. Знойдзе! Колька знойдзе! Паслухай, я табе скажу... Колька — чалавек, бяда толькі, што завадны: кропля ў рот трапіць — і пайшоў кругі выпісваць. Увесь «сельмаш» абсвішча, але пляшку знойдзе. 3-за такіх, як Колька, і Указ прынялі. Не трэба, гаворыш, з ім выпіваць? А з кім? Ты пішаш, некалі. Сцёпка на дачы, гарам бы яна гарэла, дача. Юр'евіч? Ён толькі пра вайну расказвае ды нагой сваёй драўлянай рыпіць. Трэба будзе памагчы яму гараж будаваць — новы «Запарожац» далі. Каля пажаркі месца выдзелілі. Пад акном. Добры чалавек Юр'евіч, хоць і чарку з ім не браў. Вунь, вунь Колька з пад'езда выбег — ад Саладкоў. Не выгарала. Куды гэта ён? Да Панцюховых, відаць. Паслухай, я табе скажу пра Кольку. Рабілі мы з ім разам, на зборцы стаялі. Вось у газетах пішуць, а я выпісваю і чытаю «Труд», абласную, «Сельмашавец», праграмку, ага, вось у газетах пішуць: чаму камбайн да ладу давесці ніяк не могуць? Колькі гэта мы ўжо б'ёмся? Гадоў дзесяць? Не, больш, больш. Яшчэ Трафімук, нябожчык, вазіўся з ім. Ну ты, канешне, ведаеш — генеральны канструктар быў такі, Георгій Аляксандравіч. А яму трэба было расфарміраваць сваё канструктарскае бюро к чортавай матры. Га? Калі не вераць людзі, што яны нешта могуць зрабіць, то навошта месца займаць? Саступіце. Рассуньцеся. Я правільна гавару? Не, я правільна гавару. Сухі, зямляк наш, яму помнік на праспекце Леніна стаіць, сваё самалётнае бюро разагнаў і вокам не міргнуў, бо людзі ўсё, што маглі, з сябе выціснулі, На больш іх не хапіла. А новых набраў. I пачаў выдаваць самалёты. На любы манер. А-а! Дык я пра Кольку хацеў... Дзівак ён, Колька! Дзівак, я табе прама скажу. На зборцы, значыць, стаім, «КСК-100» збіраем. Болт не залазіць — ён малатком яго пялёх, нажывіў гайку як змог, а там няхай разбіраюцца. Я ўяўляю, як у вёсцы механізатары Кольку мацюгамі паліваць будуць. Х-ха-ха-ха-а-а! Во! А мы ўсё рашаем праблему ў саюзным маштабе — чаго нашы камбайны не робяць спраўна, больш стаяць, чым ездзяць... Косяць, косяць — так дакладней будзе. Колька малатком. Мішка малатком. Грышка малатком. А камбайн трэба збіраць, як нешта жывое. Ласкава трэба. Што — не так? I я гавару: так. Дзе ж там Колька? Не відаць. Ад Панцюховых ягачэ не выбягаў. Паслухай, я табе скажу... Нео, скажы ты мне: вот усе ж бачылі, што камбайн цяжкі, непаваротлівы, што слон, луг так утопча — трава на другі год не вырасце, а чаму адрнзу не прызналі, што лухта, а не машына?