Павел Ляхновіч - Ігнась-чарадзей

Холадна. Эх, дарэмна маму не паслухаўся, швэдар не ўзяў! Вылез да вогнішча. Алег аказваецца бульбу ў вуголле закапвае. Малайчына, бульбы ўзяў.

Зноў сава закрычала.

— Ведаеш, хто крычыць? — Ігнаську хочацца перад Алегам «пафікстуліць». — Гэта сава. Я іх бачыў часта. Невялікая такая, з грака. Толькі галава вялізная, круглая. Часам прылятае да нас на вярбу і крычыць. А лётае ціхаціха! Аднойчы ў мяне ля самай галавы з цемры праляцела, можа ў метры, дык я толькі ўбачыў яе на фоне неба, але нічога не пачуў, ніякіх узмахаў.

— А гэта хто? — Вочы Алегавы шырокія і глядзяць нікуды. — Чуеш?

«Ц-к! Х-р-рк! Х-р-рк! Х-р-рк! Ц-к!» — то высокі, то як рыпенне чаравіка.

— Ого! Не можа быць! — Ігнаська здзівіўся. — Гэта слонка! У канцы лета! Я думаў, яны толькі ўвесну так «хоркаюць». «I цыкаюць». Можа, які звар'яцелы? Пераблытаў лета і вясну!

— Што за «слонка»? Ніколі не чуў такой назвы. — Алег па-сапраўднаму зацікаўлены.

— Лясны кулік. Вялікі, з галуба. У траўні пад вечар дык над нашай хатай іх процьма лётае. Тата нават паляваць спрабаваў. Проста з ганку. Але ма­ма насварылася і забараніла.

I яны доўга размаўляюць. Пра лясных звяроў і птушак, пра рыбалку. Пра фатаграфію. Алег мае фотаапарат і павелічальнік і сам робіць фатаграфіі. «Мяне навучыш?» — загараецца Ігнаська. «Навучу...» — усміхаецца Алег. Ён зараз здаецца Ігнаську вельмі родным. Хочацца прылегчы побач, пакласці руку яму на плечы і глядзець у твар. Але Ігнаська саромеецца гэтага раптоўна ўзнікшага пачуцця. Яшчэ яму вельмі карціць распавесці, як ён часам лётае над гэтымі мясцінамі, як нырае ў Іслачы, але стрымліваецца.

Неба над хлолчыкамі мігціць мільёнамі дыяментаў. Блакітных, чырванаватых, белых, жоўтых. Некаторыя свецяць роўным святлом, але такіх мала.

— Алег, а ты ведаеш якія-небудзь зоркі? — пытаецца Ігнаська. — Ну, як называюцца. Тата казаў, што кожная зорка мае сваё імя, але ён іх не ведае...

— Не. Зорак не ведаю. Ведаю вунь тое сузор'е. Называецца «Вялікая Мядзведзіца». Бачыш? Сем зорак. На коўш падобнае. Вунь — раз, два, тры — гэта як ручка выгнутая, а тыя чатыры — як коўш. Знайшоў?

— Знайшоў...

Гутарка ўрэшце сыходзіць, Алег кладзецца спіной да вогнішча і пачынае ціха пасапваць. Холадна. Ігнаська падкідвае ў вогнішча ламачча, агонь разгараецца і пачынае пячы. Алег, хоць і сонны, адпаўзае. Прыходзіцца круціцца. Той бок, што да вогнішча грэецца, а другі мерзне. Ігнаська трасе галавой, спрабуючы адагнаць сон.

...Во цемра! Вочы хоць і прывыклі крыху, усё роўна валун ледзве знайшоў. Хоць бы месяц узышоў. Няма! Увесь край поля аббегаў. Нагавіцы ў расе вымачыў. Раса сцюдзёная, але не холадна ўжо, угрэўся бегаючы. Алег там ля вогнішча. Спіць. Нічога, тата ж казаў — у Беларусі няма для чалавека небяспечных драпежнікаў. Апрача самаго чалавека.

Залез на камень, намацаў сляды. Рукі ўшыркі, скачок, рукі ўніз, згрупіравацца — «Воўк!»

У ваччу ўспыхнула, быццам ліхтар запалілі і асвятлілі наваколле. I пахі. Тысяча пахаў уварвалася ў свядомасць. Пастаяў, прывыкаючы да новага стану, прыслухоўваючыся да новага цела. Цемра знікла! Ігнаська бачыў, як днём. Толькі «дзень» гэты быў чорна-белы, як фатаграфія, як экран тэлевізара. I добрая бачнасць была метраў на дзвесце, далей прадметы расплываліся невыразнымі плямамі. Затое пахі! Ігнаська падняў галаву і прынюхаўся да паветра. Лёгкі ветрык цягнуў з боку іхняга хутара, і ён адра­зу адчуў пахі, на якія раней папросту не звяртаў аніякай увагі. Пахла мамай і татам, вельмі падобна, але мамін пах утрымліваў след парфумы. Пахла агародам, Ігнаська мог бы назваць расліны — агуркамі, памідорамі, бура­кам!, кропам... Пахла курамі, каровай і парсюком. Халадніком са шчаўя. Варанай бульбай. Значыць, мама згатавала ўчора улюбёную татаву страву.

Ён пабег знаёмай сцежкай у бок Навінаў. Ад сцежкі пахла зайцамі. Ігнаська не ведаў чаму, але быў упэўнены — так пахнуць заечыя сляды. Праз якую хвіліну гэта пацвердзілася: насустрач спакойна—кульдыц, кульдыц— рухаўся шарак. Ігнаська імгненна спыніўся і лёг, дзівячыся сваёй рэакцыі. Ляжаў і з цікаўнасцю назіраў. Заяц набліжаўся павольна. Спыняўся, нешта нюхаў на сцежцы, скусваў сцябліны палыну, станавіўся «слупком» і, наставіўшы вушы, рабіў некалькі крокаў на задніх лалах. Вяртаўся назад, зноў набліжаўся. А потым зрабіў вялізны скачок убок ад сцежкі і пакаціў па тра­ве, толькі вушы замільгалі.

Сам не ведаючы дзеля чаго, прабег навінскай вуліцай. Сабакі як па камандзе адразу паднялі лямант: «А-яй! Чужы! Воўк! Воўк! Беражыцеся! А-вой!». Заварушыліся, замыкалі каровы ў хлявах. Дзе-нідзе загрымелі клямкі, ля ганкаў запаліліся лямпачкі, павыходзілі людзі. Ігнаська ведаў, што сярод навінцаў няма паляўнічых, таму спакойна бег па бруку, з асалодай успрымаючы дагэтуль невядомыя магчымасці нюху, начнога зроку, пружыністага, бадзёрага цела.