Шата Руставелі - Дрэва вечнасці

Яна хацела крыкнуць на яго — і не магла. Хацела закрыць грудзі рукамі — і не мела сілы іх падняць. Намагалася ўцячы — і ўрасла ў зямлю. Стаяла бяссільная, быццам самлелая, і ўпарта ўглядалася ў два чорныя вугалькі, што выпівалі з яе ўсю сілу.

Нарэшце ў ёй варухнулася злосць. Прапала ўся варажба! Палагна зрабіла над сабой намаганне, каб распаліць тую злосць, і злосна гыркнула на яго:

— Чаго зенкі вылупіў? Не бачыў?

Не спускаючы з яе вачэй, якімі скаваў яе ўсю, Юра бліснуў зубамі:

— Такой, як вы, Палагна, дальбог, не бачыў.

І закінуў нагу цераз плот.

Яна бачыла добра, як плылі да яе тыя два вугалькі, што спапялілі яе волю, а ўсё ж стаяла, няздатная паварухнуцца ці то ў салодкім, ці то ў жахлівым чаканні.

Ён быў ужо блізка. Бачыла мярэжку яго кажушка-безрукаўкі... бліскучыя зубы ў пажадлівым роце... прыпаднятую руку. Цяпло яго цела зблізку вейнула на яе, а яна ўсё яшчэ стаяла.

І толькі калі жалезныя пальцы сціснулі ёй руку і пацягнулі да сябе, яна з крыкам ірванулася і пабегла дахаты.

Знахар стаяў, раздзімаючы ноздры, і глядзеў услед, як белае Палагніна цела выгіналася на травах, нібы хвалі ў Чарамошы.

Пасля, калі Палагна ўжо знікла, ён пералез зноў цераз плот і зноў пачаў рассяваць па царынцы попел ад учарашняга вогнішча, каб каровы і авечкі, што будуць тут пасвіцца, добра пладзіліся, каб кожная авечка прыводзіла па двое...

Палагна прыбегла дадому разгневаная. Добра, што хоць Іван нічога не бачыў. Ну і суседзік, халера б на цябе! Не знайшоў лепшага часу!.. Каб табе... А што варажба прапала, дык ужо прапала... Вагалася, ці сказаць Івану пра Юру, ці не. Яшчэ бойка гатова з таго ўсчацца ці сварка, а са знахаром толькі зачапіся... Вот трэба было пляснуць па мордзе — дый усё... Але Палагна ведала, што не можа падняць на яго руку. Нават пры адной думцы пра гэта адчувала млосць ва ўсім целе, у руках і ў нагах, нейкую салодкую знямогу. Чула, быццам павуцінне на ўсім целе ад гарачага погляду чорных вачэй, ад бляску зубоў у пажадліва раскрытым роце. І што б яна ні рабіла ў той дзень, знахароў погляд яе скоўваў.

Ужо са два тыдні мінула з таго часу, а Палагна не казала Івану пра сустрэчу з Юрам. Яна толькі прыглядалася да мужа. Штосьці было цяжкае ў ім, нейкая журба яго грызла і аслабляла цела, нешта старэчае, вадзяністае свяцілася ў яго стомленых вачах. Прыкметна худзеў, станавіўся абыякавым. Не, Юра лепшы. Калі б захацела мець палюбоўніка, узяла б Юру. Але Палагна была гордая, яе сілком не возьмеш. І гневалася на знахара.

Раз яны сустрэліся каля рэчкі. Палагне на момант здалося, што яна голая, што тонкае павуцінне аблытала ўсё яе цела. Яна быццам праз сон пачула:

— Як спалі, любая Палагначка?

На языку ў яе круціўся адказ: «Добра, як вы?» Але яна стрымалася, закапыліла губу, горда задрала галаву і прайшла паўз яго, нібы не бачыла нават.

— Як маецеся? — пачула ззаду другі раз.

«Ну, цяпер чакай бяды!» — падумала са страхам.

І сапраўды, ледзьве вярнулася дамоў, як Іван стрэў яе весткаю, што здохла авечка. Але, на дзіва, ёй ані не шкада было авечкі. Нават злосць брала, што Іван так бядуе па ёй.

Юра больш не пераходзіў Палагне дарогі. Аднак яе думкі ўсё часцей вярталіся да яго. З цікавасцю, ахвотна прыслухоўвалася Палагна да расказаў пра яго моц і дзівілася, колькі ён можа, той палкі Юра, які не бачыў лепшай за Палагну! Ён быў магутны, моцны, усё ведаў. Ад яго слова гінула адразу скаціна, сох і чарнеў, як дым, чалавек, ён мог наслаць смерць і падараваць жыццё, разагнаць хмару і спыніць град, агнём чорнага вока спапяліць ворагаў і запаліць у жаночым сэрцы каханне. Ён быў зямным богам, той Юра, што прагнуў Палагны, што працягваў да яе рукі, у якіх трымае сусветныя сілы.

Яна часамі забывалася на кароў і мужа, іх вобразы расплываліся, як расплываецца туман, што на хвіліну асядае на ялінах. З журбою ішла яна на царынку, пад бук, і там адчувала на сваіх грудзях Юрава цёплае дыханне, жалезныя пальцы яго рукі. Яна б стала яго палюбоўніцай, калі б ён тады з’явіўся.

Але ён не з’яўляўся...

Стаяў гарачы дзень. Ігрэц закурыўся, зямля паравала, ад Чарнагоры бесперастанку беглі хмары і выліваліся дажджамі, на якія збоку свяціла сонца. Так было парна, што Палагна нізашто не палезла б на вяршыню, калі б не прысніўся ёй сон, які прарочыў скаціне нядобрае. Яна хацела адведаць кароў у лесе. Вакол яе горы курыліся ў імгле, нібы закіпелі горныя патокі і дыхнулі парай. Чарамош знізу шумеў. Яму мулка было ляжаць на скалах, і ён пераскокваў з каменя на камень. Але толькі паспела Палагна ўзабрацца наверх, як ад Чарнагоры махнуў крылом вецер і захістаў дрэвы. «Не нарвала б буры», — падумала яна і павярнулася тварам да ветру. Ну, так яно і ёсць... Там бурліла цяжкая сіне-бялёсая хмара. Здавалася, сама Чарнагора паднялася ў неба, гатовая спусціцца на зямлю і ўсё раздушыць. Вецер бег перад ёю і распіхваў елкі, а горы і даліны счарнелі адразу, як пасля пажару. Не было чаго і думаць ісці далей. Палагна схавалася пад полагам елкі. Яліна скрыпела. Здалёку мякка каціўся гром, цені імкліва беглі па гарах, змываючы фарбы, а высокі ельнік на далёкіх вяршынях перагінаўся папалам. «Як бы яшчэ градам не секанула», — лякалася Палагна, зашпільваючы аўчынную безрукаўку.