Іван Пташнікаў - Тартак

— А я думаў, што гэта наш Глымбоцкі дунуў напрамую. Галава садовая... П'е і лупіць цераз балота. Але ж думаю, чаго ён у нядзелю?..

Сцяпан маўчаў, варочаючыся з боку на бок, і Аверка падсунуў плашку яму да самых ног:

— Х-хі... Знаю, паленца хацеў ускінуць... Але калі ты мне не зробіш... — Аверка памаўчаў. — Усе так робяць. Ты маеш. Цэлы кузаў недзе з горада баб падкінуў. Нашы шафёры, Глымбоцкі, вунь, якая тут дарога, а маюць... А ты...

— Не трубі нада мной. Занясі плашку на той бок...

— Не трубі, не трубі... — закрычаў Аверка. — А ты мной не папіхай! Камандуе. Я думаў, ты за гэта... А то я нумарок ад тваёй машынкі на паперку і — куды следуе. А там з цябе — чык-чырык, не гэта ўрвуць.

Сцяпан заварушыўся і пачаў вылазіць з-пад машыны. Аверка сцяўся і панёс плашку на другі бок пад кола.

— Ідзі сюды...

Пачуўшы, што яго клікнуў Сцяпан, ён вярнуўся з плашкай у руках.

— Хі... Я гэта так сказаў... Дзеля слова...

— Я табе нумарок скора на носе як чык-чырыкну... Асмакаваўся, відаць...

— Сцяпан... Сцяпанка... Ды я што? Я ж нічога. — Аверка мітусіўся, бачком падаючыся на сухое, бы хацеў уцячы.

— Не сіпі... Я знаю цябе... — Сцяпан ступіў да яго, атрасаючы ад гразі рукі. — І каб толькі можна мне было даць сабе волю... Я цябе, як плашку, у гразь бы... Смоўж... Толькі я пэцкацца не стану. А вот якія ты тут нумаркі з дрыўмі адкалваеш — дзе-дзе, а ў леспрамгасе знаць будуць. Можаш на ўсе чатыры стараны... Бяжы!

Сагнуўшыся, Аверка быў адбегся з дарогі. Але Сцяпан больш на яго не глянуў, перагнуўся ў паясніцы, ускочыў у кабіну. Калі зараўла машына, Аверка закрычаў:

— Сцяпан!.. Ты гэтага не зробіш! Ты не скажаш... Я табе яшчэ сам за гэта магу не такую ласку... Што тая машына дроў... Толькі ты не скажаш. Нада мной вісіць ужо... Ты не скажаш...

Лежачы зноў пад машынай, пад якую цяпер ледзь падсунуўся, — яна так асела, што на карданны вал наматалася сырой травы, — Сцяпан чуў, як яго просіць Аверка, цёпкаючыся ззаду па свежай гразі, якой накідалі колы. Адлягала злосць. Нарэшце ён, забыўшыся на Аверку, сцішыўся пад машынай і доўга ляжаў. Тады вылез, выцер аб траву рукі.

— Заткніся! Ён яшчэ тут!.. — закрычаўшы, ён пачуў, як і па лесе пайшло рэха. Вечарэла, з балота ўжо не было відаць сонца. Дым вісеў у кустах, як туман, не распаўзаўся. — Рысора... Лопнула...

— Дзе? Рысора? Якая рысора? — Аверка зноў забегаў каля яго. — Гэта не жартачкі. Я знаю. У Глымбоцкага раз... Дамкрат трэба. Можа, я што памагу... Можна збегаць на бор, адамкнуць кладоўку і ўзяць лом ці лапату. А то і рысору. Там усё можна знайсці, парыўшыся добра.

Сцяпан не слухаў яго. Абышоўшы разы два вакол машыны, ён прысеў і доўга глядзеў пад заднюю вось, думаючы. Пасля ўскочыў:

— Капіталка! Пасля капіталкі ЗІС! Галовы б іхнія ў капіталку...

— Ага... Капіталка. І я кажу. Капі-аталка. Рукі бог ведае дзе...

— Вось што, — перабіў Аверку Сцяпан, — чашы ў вёску.

— Як? У вёску?

— У вёску.

— А стакада? Там пілы, там тросы... Там усё... Не-не...

— Надта пра мяне не трубі, — Сцяпан усё не падымаўся. — Знойдзеш Пецю Гурбанчыка. Чуеш? Са мной той прыехаў. Знойдзеш ці на ферме, дзе снапы складаюць, ці ў Юлькі. Хай шафёра калгаснага бярэ. З машынай. Гурбана Пецю! Не чуў? — Сцяпан раптам ускочыў на ногі. — Знойдзеш. Ён усё знае, што к чаму. А не — то твая галава на карку для чаго?

— Ды я... З мілай душой. А стакада? Можа, Глымбоцкі падскоча...

— Ды ну яго... твайго Глымбоцкага... — Сцяпан ішоў проста на яго, разгінаючыся, і адтаго рабіўся вышэйшы і шырэйшы ў плячах. — Пойдзеш балотам. Бліжэй. І каб Гурбан мне дацямна тут быў. З шафёрам...

Аверка скокнуў са старога драўлянага насцілу ў высокую, неабкошаную рудую траву і зацёпкаў па вадзе.

— Глядзі стакаду!.. Глядзі стакаду! — крыкнуў ён ужо ад стагоў. — А калі будзе Глымбоцкі...

Сцяпан не разабраў, што трэба рабіць, калі будзе Глымбоцкі.

Ён доўга стаяў і глядзеў услед Аверку; глядзеў, як далёка за імшарамі заходзіць сонца. Пасля яму здалося, што недзе там пажар, што агонь бяжыць верх лесу аж сюды, у зашыек на балоце. Калі ён глянуў угару, убачыў недалёка на сухім бары старую высокую рабіну, усю чырвоную ад ягад. Яны аж гарэлі: іх яшчэ даставала сонца.

Ён глядзеў на рабіну і бачыў, як і яна пасля пачала стухаць. Тады ў яго заныла ўсярэдзіне: ён успомніў Вольку.

Усе гэтыя дні стаяла на пагодзе, а сёння раніцай узняўся вецер, запахла зямля, з-за ракі пацягнуліся на вёску хмары. Закрычалі кнігаўкі, бліскаючы белымі грудкамі на чорным небе, — прыляталі з выгану ў Сцешыцы аж на аселіцы.