Іван Пташнікаў - Тартак

У кабіне стала горача — пераграваўся матор.

«Аж пара чхае з радыятара», — падумаў ён і, скінуўшы газ, выключыў зажыганне. Па прывычцы хацеў забраць у кішэню ключы, але махнуў рукой, і яны на тасёмцы доўга бразгалі па цьмяным шкле ўжо сапсаванага пасля капіталкі спідометра. Не вылазіў, думаў цяпер пра Пецю Гурбана.

«У калгас папёрся снапы на машыну нагружаць. Калгас яму трэба... Спадніца Ліліна ў галаве. Памог бы тут. Займаў толькі ўчора месца ў кабіне ўсю дарогу. Падбяры, падвязі бясплатна. Ласку зрабі!»

Выцягнуўшы пасля сядзенне з машыны, ён усеўся на яго, што мядзведзь на муравейнік, і доўга курыў, гледзячы, як за старыя асіны апускаецца вячэрняе сонца. Дзень стаяў гарачы, і цяпер пахла з лесу яловай смалой і багуном — недзе адтуль, з другога боку балота. Там пачынаўся барок, парослы саснячком і белым мохам. За ім лысела пасека, куды вяла гэта праклятая грэбля, дзе леспрамгас за зіму выразаў аж тры кварталы — усю пушчу, дзе некалі стаялі кутузаўцы. Ад іх яшчэ засталіся нават цэлыя зямлянкі. Абгарэлі толькі ад агню, а дрэва не пагніло. Пасека ўся ў шліхтах, аж адгэтуль відаць...

Убачыўшы, што зверху на колах пачынае засыхаць гразь і бялець падзолісты пясок, ён вылаяўся і ўсхапіўся з сядзення. Стаўшы на каленкі і не чуючы, як мокнуць ногі, ён пачаў адграбаць альховым паленам гразь з-пад задняга кола.

Пачуўшы, як над самай галавой застракаталі сіваваронкі, што сарокі, ён спалохаўся і плюнуў.

Зноў стракатала, недзе ўжо воддаль на дрэве, сіва-варонка, — ён не зважаў на яе: стаяў па самыя калені ў гразі, сартуючы пад машынай альховыя абломкі...

Не чакаў цяпер чалавека і, калі пачуў, што нехта кашляе над ім, не паверыў, падумаў: сіваваронкі. І калі ўжо нехта смела штурхнуў яго ззаду ў плячо, — суцішыўся і азірнуўся, угледзеўшы нечыя бліскучыя новыя гумовыя боты.

— Здаро-оў! — пачуў ён залівісты голас і пачаў вылазіць з-пад машыны.

— Здароў, каб па табе поп зароў, — адказаў ён, яшчэ добра не пазнаючы, што перад ім Аверка са Сцешыц, аж пакуль той, заплюшчыўшы вочы і пакруціўшы галавой, не засмяяўся:

— Хі-хі... А бадай ты... Ды я ж цябе адразу не пазнаў.

Аверку было гадоў пяцьдзесят, але выглядаў ён молада і твар у яго быў нейкі хлапечы. Можа, таму, што ў яго і пад старасць расла русая барада і ён яе галіў раз у тыдзень — у суботу, калі ішоў да каго чужога памыцца ў лазні. Учора была субота, але Аверка не пагаліўся, — відаць, ніхто ў вёсцы не паліў лазні, у Сцешыцах летам рэдка тапілі лазні, — і ў яго адрасла ладная бародка, з-пад якой высвечваў чырвоны твар: Аверка быў п'яніца. Пасля вайны ён стаў лесніком — прапіваў лес, аж пакуль не выгналі. Пайшоў пасля ў леспрамгас. Быў то возчыкам, то грузчыкам, цяпер — вартаўніком: глядзеў шліхту, ездзіў разам з «пэтээс станцыяй», як ён казаў, і пільнаваў электрапілы на эстакадах.

Стаяў ён цяпер ля Сцяпана ў новым картовым касцюме і ўсё сіпеў:

— Хі-хі-і-і... А я думаў, хто гэта?.. Але я цябе злавіў... Знаю: паленца хацеў ускінуць. Метраў бярозавых — машынку нагрузіць, а ночкай — фіць. — Ён быў змоўк, пасля перамяніўся з нагі на нагу, што конь, якому абрыдла стаяць у гразі, і сказаў, ціха і не смеючыся: — А яны ёсць. І бяроза ёсць. Цэлы бор вуньдзека... Толькі не там ты хацеў пераскочыць цераз гэты зашыек. — Ён убачыў, што Сцяпан на яго падняў вочы — слухае, і зноў стаў залівацца: — Тут толькі адзін наш Глымбоцкі на сваім ЗІСу напрамую рве. Я і думаў, што гэта Глымбоцкі... Але ж, думаю, чаго гэта ён у нядзелю. Нікога ж на стакадах няма, толькі я. Чаго гэта ён, думаю. Але ж гэта ты, я цябе адразу і не пазнаў...

— На, закуры... — перабіў яго Сцяпан і падаў пачак папярос. — Адну вазьмі... — дабавіў ён, калі ўгледзеў, што Аверка панёс пачак у кішэню пінжака. — Я сказаў: закуры... І сядзенне ўкінь у машыну, а то з нагамі на яго ўзаб'ешся, а я тады буду выёрзваць гразь...

Аверка зрабіў усё са спрытам, але папярос не хацеў аддаваць.

— Давай сюды, брат. Я сказаў: закуры, — Сцяпан выцягнуў сваю доўгую руку, — і давай вунь тыя «метры», што ля вывараткі, пад машыну...

Аверка разявіўся, і папяроса выпала ў яго з рота. Пасля ён цюпаў гумовікамі па гразі, адыходзячыся ад Сцяпана задам. Вусны ў яго скакалі, нібыта ён сёрбаў гарачую ваду, вочкі зрабіліся маленькія-маленькія, як вушка ў іголцы.

— Дык жа я... Як гэта? Ды мне... Самі...

Аверка, баючыся, упіраўся.

Калі Аверка прывалок сырую асінавую плашку да машыны, Сцяпан калупаўся ў гразі пад кузавам — тырчалі толькі яго ногі з закасанымі на лытках штанамі. Аверка пасмялеў: