Іван Пташнікаў - Тартак

Чалавечыя галасы і праціўны сабачы брэх былі ўжо зусім блізка...

Ён не ведаў, што быў дужы, што ўдоўжкі вырас амаль два метры, што пацягнуў бы на вазе з паўтоны, што мог перабіць хрыбетнік каню, падняць забітага быка з зямлі пярэднімі лапамі і панясці перад сабой, што нават з куляй у сэрцы мог бегчы далёка...

Ён не ведаў гэтага і бег, спужаўшыся людзей і сабак... Перабіраў і перабіраў нагамі, як у цырку, скочыўшы з тумбы на шар...

Вузкая лінія наперадзе пасвятлела — глянула зверху на яго сінім шкляным кавалкам чыстага неба.

Чыстага неба ён не чакаў: бег у глухую вечна пушчу, пад цёмныя нават у ядраны дзень шырокія, нізкія, аж сцелюцца па зямлі, яловыя лапкі...

Лапы пайшлі цішэй — нібы закруцілі пад сабой на манежы цяжкія педалі веласіпеда...

Ён яшчэ раз спыніўся, на хвіліну, каб перавесці дух і агледзецца... Пасля зноў пабег...

У канцы лініі была паляна — чыстая і круглая, як арэна ў цырку. Яе высвеціла ядранае калючае сонца — зверху, з-за лесу, нібы цыркавымі пражэктарамі.

Ён не мог глядзець на сонца — слеплі вочы.

Ззаду і з бакоў зноў забрахалі сабакі...

Гаспадара мучыла нага. Ён, круглы з твару, лысы, з адтапыранымі вушамі, з хітрымі разумнымі ўжо старэчымі вочкамі, тоўсты, з адышкай, згінаўся ўсё і разгінаўся, сапучы — стараўся дастаць рукой да балючага месца на назе: хацелася пагладзіць.

Учора з Замежным Госцем ездзілі за горад на Курган ускладаць гірлянды. Замежны Госць, высокі, стройны, скроены, здавалася, на ўсё жыццё па-маладому, з гордым профілем і барадой, у ваеннай форме — ваенную форму ён насіў заўсёды, у цывільным адзенні Гаспадар яго ніколі не бачыў — на самым версе Кургана, зірнуўшы па-арлінаму ўніз ад высокага абеліска, рашыў раптам спускацца не па бетонных прыступках, а па зямлі, па траве. Што яму стукнула ў галаву, ад чаго закружылася яна — ад вышыні? Ад бязмежнага прастору навокал, зацягнутага сіняй летняй смугой? Ад гарачага сонца? Ад чаго закіпела яго неўтаймаваная гарачая кроў? Хто ведае. Можа, усё жыццё ён пагарджаў любымі прыступкамі? Можа, ніколі не любіў падымацца ўгору па іх, цвёрдых, вычышчаных ветрам, як усё роўна вылізаных языком — аж блішчаць? Тым больш — апускацца ўніз, сагнуўшыся і дрыжучы, — чалавек быў горды.

Ён і пайшоў з самай вяршыні ад высокага чорнага абеліска ўніз па зялёнай, чуць зрыжэлай ад вятроў і сонца траве ў сваіх карычневых новых чаравіках-крагах, у халяўкі якіх былі хвацка запраўлены калошыны штаноў. Пайшоў — нікога за сабой не запрашаючы, цвёрда, горда ўзняўшы галаву. Не глядзеў нават пад ногі на зямлю, дзе можна спатыкнуцца і паляцець уніз на злом галавы: чалавек ніколі не спатыкаўся.

Спачатку ўсе разгубіліся — на якую хвіліну. Пасля — усе да аднаго — пайшлі за Замежным Госцем — не кідаць жа яго аднаго ды апускацца па бетонных прыступках. Як тады глядзець яму ў вочы? Ішлі — хто як, ужо не думаючы пра Госця, а пра сябе: спатыкнешся — паляціш бурдой уніз, а там — як пашанцуе.

Госць увесь час ішоў наперадзе, смела, цвёрда, не азіраючыся — як арол па скале, і сышоў першы. Стаяў, не паварочваючыся, і глядзеў у сінечу на горад.

Сышлі і ўсе, ідучы памалу, асцерагаючыся, падтрымліваючы адзін аднаго — ён, Гаспадар, не даўся, каб яго падтрымлівалі, — што скажа Госць? — ішоў сам — і, дзякуй богу, усе жывыя і здаровыя. Толькі ён, Гаспадар, падвярнуў правую нагу ў костачцы і нацёр мезеныя пальцы ў сваіх новых лакіраваных чорных туфлях з вострымі насамі...

І цяпер, стоячы тут, у густым старасвецкім ельніку, з тульскім двухствольным ружжом цэнтральнага бою напагатове — Госць з такім жа ружжом стаяў, лічы, побач, крокаў за дзесяць — ён, Гаспадар, не мог апёрціся цвёрда на правую нагу — разбалелася пасля ўчарашняга і тупа ныла ў костачцы ўсё больш і больш. І пяклі мазалі... Нават у раскошных бліскучых гумовых ботах па калені, мяккіх, ступаеш, што ўсё адно не па зямлі, пяклі, праклятыя, як прыскам. Ён, Гаспадар, нікому не сазнаваўся. Кіўнуў бы пальцам — дактары, што былі непадалёку, палічылі б за гонар збегчыся памазаць далікатненька мазалі і перабінтаваць нагу ў костачцы — тут ужо не далікатненька, а тужэй! — але ён маўчаў і цярпеў: а калі пачуе Госць?

Гаспадар, стоячы, моршчыўся. Нават рукі, якія трымалі тульскую двухстволку напагатове, занылі, як ногі ад мазалёў, і пачыналі дрыжаць — нікуды не варта, к чорту!

Замежны Госць быў у крагах — не захацеў абуць гумовыя боты. Стаяў, прыціснуўшы імі мох і бруснічнік з буранькімі ягадамі, як укопаны — не зварухнецца. Ружжо — такая ж двухстволка цэнтральнага бою, як і ў Гаспадара, — у адной, выцягнутай руцэ. З таго часу як паплылі па лесе першыя пошчакі загону...