Сяргей Чыгрын - Альбярцін

У Альбярціне 1 студзеня 1959 года нарадзілася беларускі археолаг, культуролаг, педагог і гісторык Ніна Здановіч. Скончыла Белдзяржуніверсітэт. Жыве ў Мінску. Сфера яе навуковых інтарэсаў — матэрыяльная і сацыяльная культура Беларусі XVI-XVIII стагоддзяў.

Напісала і выдала Ніна Здановіч шэраг цікавых выданняў. У 2005 годзе з друку выйшла яе кніга “Кафлярства ў Беларусі”, дзе аўтарка грунтоўна даследавала кафлю, яе форму, тэхналогію, аздобу, гісторыю. Найперш, гаршковую, каробкавую кафлю Полацка XIV-XVII стагоддзяў, а таксама іншую кафлю. Наогул, Ніна Здановіч у Беларусі добры спецыяліст па даследаванню керамічнай вытворчасці Беларусі. У складзе археалагічных экспедыцый яна даследавала замкі ў Лідзе, Міры, Гродне, гарады Мазыр, Мсціслаў, Магілёў, Віцебск, Полацк, Чачэрск, Мінск, Слонім і іншыя. Альбярцінская даследчыца з’яўляецца сааўтарам даследаванняў “Стары замак у Гродне XI-XIII стст.”, “Матэрыяльная культура Міра і Мірскага замка”, “Асновы культуралогіі” і г.д.

У Альбярціне шмат гадоў жыла заслужаная настаўніцы Беларусі, паэтка Алена Руцкая. Цяпер яна жыве і працуе ў Гродне. Алена Руцкая выдала некалькі зборнікаў паэзіі і шэраг кніг для настаўнікаў па пазакласнай працы па беларускай літаратуры.

На пэўны час абраў Альбярцін сваім месцам жыхарства беларускі пісьменнік Уладзімір Бутрамееў. Ён жыў у Альбярціне, нават пабудаваў там сабе дом. Цяпер Уладзімір жыве ў Мінску. Кнігі яго выходзяць з друку не толькі ў Беларусі, але і ў Маскве.

Альбярцін ніколі не заставаўся без творчых людзей. Сёння там жывуць беларуская паэтка Ірына Войтка, керамістка Надзея Салейка, мастакі Яўген і Алег Івановы, а таксама іншыя творчыя людзі Слонімшчыны.

З прыгожага жывапіснага берага Альбярцінскага возера здалёк відаць самы высокі у Еўропе тэлерэтранслятар, пабудаваны ў 1965 годзе. А калі з напрамку Мінска заязджаеш у Альбярцін на вуліцу Войкава, то на схіле пакатага ўзгорка сярод малапавярховай сядзібнай забудовы дамінуе касцёл гатычнай архітэктуры. Адсутнасць шэрагу характэрнай для готыкі кананічнай асаблівасці дазваляе аднесці яго да псеўдагатычнага напрамку XIX — пачатку ХХ стагоддзяў.

Касцёл узведзены з цэглы. Ён просты па аб’ёмна-прасторавай кампазіцыі, хаця сам будынак набыў манументальны выгляд, дзякуючы свайму эфектнаму размяшчэнню.

Недалёка ад касцёла ў 1996 годзе беларускімі грэка-католікамі быў пастаўлены мемарыяльны крыж з жыльдай. На шыльдзе напісаны словы: “Памяці айцоў-езуітаў усходняга грэка-каталіцкага абраду, якія жылі і працавалі тут у 1923-.г. 400-я ўгодкі Берасцейскай вуніі. .

Побач з касцёлам бачны праваслаўны храм прападобнага Афанасія Брэсцкага, які займае частку будынку былога каменнага манастыра езуітаў, пабудаванага ў 1924 годзе.

На альбярцінскіх могілках на месце брацкай магілы савецкіх воінаў, якія загінулі ў гады Другой сусветнай вайны, у 1956 годзе быў устаноўлены помнік — скульптурная кампазіцыя ў выглядзе журботнай жанчыны і сувораўца. А ў 1965 годзе каля альбярцінскіх могілак быў узведзены і пірамідальны абеліск у гонар усіх ахвяраў Другой сусветнай вайны. Мемарыяльная шыльда савецкім воінам у 1969 годзе была адкрыта і на будынку кардонна-папяровага завода “Альбярцін”. Яна прысвечана 13 чырвонаармейцам, якіх 26 чэрвеня 1941 года расстралялі гітлераўцы. На ўшанаванне памяці работнікаў завода — ахвяр вайны, перад будынкам прадпрыемства ў 1969 годзе была ўстаноўлена і стэла з памятным надпісам.

Але гісторыя і памяць Альбярціна абмяжоўваецца не толькі помнікамі Другой сусветнай вайной, але і помнікамі XIX стагоддзя, найперш архітэктурнымі. Альбярцін сёння найперш ведаюць, як помнік сядзібна-паркавай архітэктуры позняга класіцызму. У комплекс уваходзяць сядзібны дом з флігелем, службовыя пабудовы, гаспадарчыя будынкі (захавалася стайня) і сама фабрыка.

Цэнтральны палац Пуслоўскіх у вайну гарэў, яго хацелі спаліць партызаны, але не ўдалося. Пазней палац адбудавалі і размясцілі ў ім гарадскі Дом культуры і бібліятэку, якія знаходзяцца там і цяпер. Сёння палац Пуслоўскіх з шыкоўнымі мармуровымі львамі на ўваходзе прыцягвае ўвагу турыстаў.

Галоўны корпус, праектаваны як цэнтральны, на плане прамавугольніка, на восі быў упрыгожаны порцікам, які падтрымліваецца чатырма тасканскімі калонамі, звенчанымі ступенчатым франтонам, падзеленым філёнкамі. У месцы, дзе звычайна знаходзіўся гербавы картуш, у франтоне было трохкутнае акенца. Верхні паверх пакрытай пілястрамі порцікавай часткі змяшчаў тры вокны тыпу porte-fenкtre (ад падлогі да столі) з прыгожа каванымі чугуннымі балконамі. Калоны стваралі адну лінію з карацейшым бокам крыла. Пад порцік, на цэлай яго шырыні, вялі каменныя сходы, акружаныя скульптурамі львоў, выкананымі ў белым мармуры паводле Антоніо Кановы. Бакавыя часткі пярэдняга фасада на абодвух паверхах мелі толькі па адным, падвойнай шырыні, акну. Увесь першы паверх і навугольнікі былі пакрыты рустоўкай. Правы фасад карацейшы, як на першым, так і на другім паверсе меў адно акно і адны зашклёныя дзверы. Ніжнія дзверы выходзілі на абшырную тэрасу, верхнія — на доўгі балкон. Ля ўваходу на тэрасу стаялі два чарговыя львы, венецыянскія XV стагоддзя. Тэрасу акружала альтанка з павойнымі раслінамі. Цэнтральны корпус накрыты быў таксама гладкім чатырохскатным дахам.