Машына стаяла ў двары, белая, вымытая, бліскучая. Антон абышоў яе вакол, пацмокаў языком, з ветлівасці зазірнуў усярэдзіну, пашчоўкаў пазногцем па мокрай шыне. Селі на прызбе, закурылі, дымам і рукамі адганяючы мошак. Вечарэла, сіне-шэры туман ужо напаўзаў сюды, на двор, ад канца агарода.
І не было ім пра што гаварыць, як і ніколі не было пра што. Падняцца б і пайсці, — але Васкевічу раптам нясцерпна захацелася выпіць, проста напіцца, як учора, і ён усё сядзеў, чакаў, пакуль Валер запросіць яго ў хату.
— Да мяне ўчора сябар з Менску прыязджаў, расказваў, мітынгуюць там... Праўда?
— Мітынгуюць... а-а! — пазяхаючы, адказваў Валер. — А што яшчэ рабіць?
— Метро, я чуў, другую лінію пусцілі?
— Пусцілі.
— Якой маркі машына? — спытаў Антон.
— Пяты «жыгуль», — адразу ажывіўся аднакласнік. — Дурны я, прашляпіў сам, можна было «дзевятачку»...
Адчыніліся дзверы веранды і высунулася дзявочая галава. Васкевіч павітаўся, галава не адказала, нават, здалося, і не кіўнула. Валер хуценька падхапіўся:
— Ну, давай, — працягваў Антону руку. «Лепш — бывай», — падумаў Васкевіч, выходзячы на вуліцу. Ён быў проста раздушаны. Усё яго жыццё ўспомнілася яму, пранеслася этапамі перад вачыма... Маленства, школа, армія, інстытут, «адраджэнства», бібліятэка, каханне яго... І такім будзённым, пустым, нікому непатрэбным, «жалким» паўстала перад ім гэтае жыццё! Што каму з таго, што Валер — хітры, кар’ерыст, калі трэба падліза, калі трэба — хцівы і жорсткі? Што з таго, што ён хам, неначытаны, самалюбівы? Каго з іх дваіх вяскоўцы, маткі, дзеўкі, увогуле людзі будуць больш паважаць, пра каго скажуць: «Во, гэты ўмее жыць! І сам не прападзе, і дзяцей сваіх у людзі выб’е»?
«Не, без пляшкі тут не разбярэшся!» — падумаў Антон, беручы знаёмы курс на Двароўку. Нябось, Ручка не будзе хваліцца сваім трактарам, а ўзрадуецца і пабяжыць шукаць самагонку.
Канчаўся май — дажджлівы, са страшнай камарэчай і машкарою, занадта халодны для гэтай самай паўднёвай часткі Беларусі, май — прадвеснік таго гарачэннага пажарыстага лета, за якое выгарэла мо трэцяя частка лясоў Гомельшчыны.
Раніцамі Васкевіч браў кош і сыходзіў у лес, па лісічкі. Кожны раз ішоў аднымі мясцінамі — утравянелымі дарогамі, верасовым бярэзнічкам — і кожны раз набіраў поўна. Не спяшаўся, калі налазіў на цэлую жоўтую порасль, аж у вачах жаўцела, патрошку, як стары дзед, прысеўшы, падразаў сабе лісічкі, знаходзячы асалоду ў гэтай аднастайнасці, у ледзь чутным чырканні нажа па карэньчыках, абдуваў грыбы, акуратна складаў у кош. І шкада было, што той хутка напаўняецца. Не хацелася вяртацца дамоў, не хацелася слухаць дакучнага буркатання маткі, якая ўсё не магла ўняцца з таго дня, як прыязджаў Рамановіч і Антон напіўся. Ён разумеў, што п’янка была для яе толькі прычынаю. Проста тады, зімою, калі ён вярнуўся з Мінска, маці — што б яна там ні казала — усё ж спадзявалася, што ён пабудзе тут часова. І вось час бяжыць, аднагодкі яго жэняцца, вучацца, купляюць машыны — адзін ён, як быў, так і ёсць.
Бурчэла маці, забралі ў армію Пецю з Двароўкі, жыла недзе ў Гомелі Ірэна, у Мінску — Рамановіч, які цяпер, вядома ж, нават думаць забудзе пра яго, Антона, ні разу не з’явілася ў бібліятэцы Наташа, і Васкевіч нават не ведаў, дзе яна — можа, ужо з’ехалі назад на Магілёўшчыну. Нават брат Сцяпан амаль не паказваецца ў вёсцы, заняты сваёй сям’ёй, сваімі клопатамі. Самае крыўднае, што і Ручка ўрэшце дайграўся, п’яны, ссунуўся трактарам з моста ў рэчку, ледзь выграбся сам, а трактар і па сёння не могуць выцягнуць; прыехаў участковы, за каршэнь, як шкадлівае дзіця, запіхнуў няўдалага трактарыста ў машыну і павёз некуды ў горад.
Хоць нейкія — добрыя ці кепскія, — але былі вакол змены, з усімі Васкевічамі знаёмымі. Толькі ў яго нічога не змянялася. А галоўнае, яму ўжо і не хацелася нечага змяняць, чакаць нечага.
Той дзень, адзін з нямногіх ясных, сонечных, субота, добра запомніўся яму. Субота выхадны, у бібліятэку ісці не трэба. Васкевіч вярнуўся з лесу, паставіў у сенцах поўны да верху кошык з грыбамі. Было яшчэ рана. Маці горбілася на агародзе, акопвала бульбу. Сына памагаць яна не падпускала — «а я што рабіцьму?!» Васкевіч патуляўся па хаце, па двары, потым выцягнуў з дрывотні дзве старыя вуды, памяняў лескі, кручкі і падаўся да сваёй рачулкі. Знайшоў чыстае ад раскі месца ў вечна стаячай вадзе, закінуў, прымасціўся на падмятай траве пад маладым вярбовым кустом. Пасля начнога дажджу стаяла парнасць, машкары не было (нядаўна адцвіла хвоя), трашчалі ў траве, радаваліся сонцу конікі, на вадзе каля паплаўкоў кружылі даўгунцы-вадамеры — як фігурысты на лёдзе... «Я нікуды больш не пайду, ні ў якую бібліятэку, — думаў Васкевіч, гледзячы на нерухомыя чырвоныя шарыкі-паплаўкі. — Ні заўтра, ні праз тыдзень — пакуль не выжануць. Вось так бы і жыць аднаму, з дня ў дзень, з года ў год, ні пра што не думаць... Толькі не тут, а каля вялікай рэчкі, у маленькай хатцы на беразе, без тэлевізара, радыё, газет, кніг... Растварыцца ў прыродзе, быць бакеншчыкам ці паромшчыкам, кожнае раніцы сядзець з вудамі ў лодцы, любавацца, як сонца ўстае, кожным вечарам, пакурваючы на лаўцы пад хатаю, глядзець, як яно заходзіць...»
Читать дальше